Cổ Phần và Cổ Phiếu: Phân Biệt & Hướng Dẫn Đầu Tư Cổ Phiếu Từ A-Z

Nếu mới tìm hiểu về thị trường chứng khoán, bạn sẽ thường xuyên bắt gặp hai khái niệm quen thuộc: cổ phần và cổ phiếu. Nhiều nhà đầu tư mới cho rằng hai từ này cùng một ý nghĩa, nhưng trên thực tế đây là hai thuật ngữ hoàn toàn khác biệt. Hiểu rõ sự khác biệt này chính là nền tảng đầu tiên và quan trọng nhất để bắt đầu hành trình đầu tư cổ phiếu một cách thông thái.

Bài viết này sẽ “giải mã” chi tiết từ A-Z về cổ phần là gì, cổ phiếu là gì và cung cấp một lộ trình bài bản giúp bạn tự tin bước vào thế giới đầu tư.

Cổ Phần Là Gì? Bản Chất Và Vai Trò

Để hiểu cổ phần, hãy tưởng tượng công ty như một chiếc bánh pizza. Vốn điều lệ của công ty (toàn bộ số vốn cần có để thành lập và hoạt động) chính là cả chiếc bánh đó.

Định nghĩa Cổ phần

Cổ phần là phần vốn nhỏ nhất cấu thành nên vốn điều lệ của công ty cổ phần. Nói cách khác, vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau và mỗi phần như vậy gọi là một cổ phần. Khi một cá nhân hoặc tổ chức góp vốn vào công ty, họ sẽ sở hữu một số lượng cổ phần tương ứng với giá trị vốn đã góp.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh: cổ phần là đơn vị đo lường quyền sở hữu, không phải là chứng khoán có thể mua bán trực tiếp. Từ cổ phần, công ty có thể phát hành cổ phiếu là giấy chứng nhận hoặc bút toán ghi sổ để xác nhận quyền sở hữu cổ phần của cổ đông. Đây là điểm khác biệt mà nhiều nhà đầu tư mới thường nhầm lẫn.

Bản chất của Cổ phần

Sở hữu cổ phần nghĩa là bạn đang sở hữu một phần của “chiếc bánh pizza” công ty. Tỷ lệ cổ phần bạn nắm giữ sẽ quyết định quyền lực và lợi ích của bạn. Bản chất của cổ phần thể hiện ở bốn khía cạnh chính:

• Quyền sở hữu: Tỷ lệ cổ phần phản ánh tỷ lệ vốn góp. Ví dụ, nếu công ty phát hành 1.000.000 cổ phần và bạn nắm giữ 100.000 cổ phần, bạn sở hữu 10% vốn điều lệ.
• Quyền quản lý: Cổ đông có quyền tham gia, biểu quyết tại Đại hội đồng cổ đông và ảnh hưởng đến những quyết định quan trọng như bầu HĐQT, chia cổ tức, sáp nhập, giải thể công ty. Tỷ lệ cổ phần càng cao, quyền biểu quyết càng lớn.
• Quyền hưởng lợi nhuận: Cổ đông được chia cổ tức khi công ty có lợi nhuận và quyết định phân phối. Tỷ lệ cổ tức phụ thuộc vào tỷ lệ cổ phần sở hữu.
• Trách nhiệm hữu hạn: Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản của công ty trong phạm vi số vốn đã góp, không ảnh hưởng đến tài sản cá nhân ngoài phần vốn đầu tư.

Vai trò của Cổ phần

Cổ phần chính là “nền móng” tạo nên công ty cổ phần. Nhờ việc chia vốn thành nhiều cổ phần, doanh nghiệp có thể huy động vốn từ nhiều nhà đầu tư khác nhau, tạo cơ cấu vốn đa dạng và linh hoạt. Điều này giúp công ty có thêm nguồn lực tài chính để mở rộng sản xuất, đầu tư dự án mới, nâng cao sức cạnh tranh mà không cần phụ thuộc vào một cá nhân hay một tổ chức duy nhất.

Với nhà đầu tư, cổ phần mang lại cơ hội tham gia vào sự phát triển của doanh nghiệp, vừa có tiềm năng sinh lời từ cổ tức, vừa được hưởng lợi từ việc gia tăng giá trị vốn chủ sở hữu. Đồng thời, cơ chế trách nhiệm hữu hạn giúp giảm rủi ro, khiến loại hình công ty cổ phần trở thành lựa chọn phổ biến trong nền kinh tế hiện đại.

Ví dụ minh họa: Công ty A có vốn điều lệ 10 tỷ đồng, chia thành 1.000.000 cổ phần với mệnh giá 10.000 đồng/cổ phần. Nếu bạn góp 1 tỷ đồng, bạn sẽ sở hữu 100.000 cổ phần, tương đương 10% công ty. Điều đó đồng nghĩa bạn có quyền tham gia quản trị, được chia lợi nhuận theo tỷ lệ, và chỉ chịu rủi ro trong phạm vi 1 tỷ đồng vốn đã góp.

Cổ Phiếu Là Gì? Các Loại Cổ Phiếu Phổ Biến

Nếu cổ phần là “miếng bánh pizza” (khái niệm sở hữu), vậy làm sao để chứng minh bạn là chủ của miếng bánh đó và làm sao để bán nó cho người khác? Đó là lúc cổ phiếu xuất hiện.

Định nghĩa Cổ phiếu

Cổ phiếu là gì? Cổ phiếu là một loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành nhằm xác nhận quyền sở hữu hợp pháp của cổ đông đối với một hoặc một số cổ phần. Trước đây, cổ phiếu tồn tại dưới dạng chứng chỉ vật lý (in trên giấy), nhưng hiện nay, để đảm bảo an toàn và thuận tiện cho giao dịch, toàn bộ cổ phiếu đều được ghi nhận dưới dạng bút toán điện tử và được quản lý tập trung tại Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC).

Nói cách khác, nếu cổ phần là “miếng bánh pizza” đại diện cho phần vốn góp, thì cổ phiếu chính là “giấy chứng nhận quyền sở hữu miếng bánh” đó. Nhờ có cổ phiếu, quyền sở hữu mới có thể được mua bán, chuyển nhượng công khai trên thị trường chứng khoán, tạo ra tính thanh khoản cho hoạt động đầu tư cổ phiếu.

==> Xem thêm bài viết: Cổ phiếu là gì? Các chỉ số quan trọng khi đầu tư cổ phiếu

Vậy Cổ Phiếu Được Giao Dịch Ở Đâu?

Để được mua bán công khai, cổ phiếu của các công ty đại chúng sẽ được niêm yết hoặc đăng ký giao dịch trên các Sở Giao dịch Chứng khoán. Tại Việt Nam, có 3 “sàn” chính, mỗi sàn có những tiêu chuẩn và đặc điểm riêng:

Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE)

Đây là sàn giao dịch lớn và uy tín nhất Việt Nam, nơi quy tụ các công ty đầu ngành, có quy mô vốn hóa lớn và kết quả kinh doanh tốt (thường gọi là nhóm Blue-chip). Các cổ phiếu trong rổ chỉ số VN30 đều được niêm yết tại đây.

• Điều kiện niêm yết: Rất khắt khe, đòi hỏi công ty phải có vốn điều lệ từ 120 tỷ đồng trở lên, hoạt động kinh doanh có lãi trong 2 năm gần nhất, và đáp ứng nhiều tiêu chuẩn khác về quản trị công ty.
• Ví dụ: Các “ông lớn” như Vinamilk (VNM), FPT (FPT), Hòa Phát (HPG) đều được niêm yết trên HOSE.

Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX)

Sàn HNX thường dành cho các công ty có quy mô vừa và nhỏ hơn so với HOSE.

• Điều kiện niêm yết: Yêu cầu “dễ thở” hơn, với vốn điều lệ từ 30 tỷ đồng trở lên và có lãi trong năm gần nhất.
• Ví dụ: Các cổ phiếu quen thuộc như PVS (Tổng Công ty CP Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam), SHS (CTCP Chứng khoán Sài Gòn – Hà Nội) được niêm yết trên HNX.

Sàn UPCoM (Unlisted Public Company Market):

UPCoM không phải là sàn niêm yết chính thức mà là nơi đăng ký giao dịch cho các công ty đại chúng chưa đủ điều kiện hoặc chưa muốn niêm yết trên HOSE và HNX. Đây được xem là một “sàn chuyển tiếp”, nơi nhà đầu tư có thể tìm thấy nhiều cổ phiếu tiềm năng nhưng cũng đi kèm rủi ro cao hơn do chất lượng doanh nghiệp đa dạng và thông tin kém minh bạch hơn.

Ví dụ: Nhiều doanh nghiệp lớn đã từng giao dịch trên UPCoM trước khi chuyển sàn, hoặc các tổng công ty nhà nước trong quá trình cổ phần hóa.

Nhờ có các sàn giao dịch này, quyền sở hữu cổ phiếu mới có thể được mua bán, chuyển nhượng một cách công khai và minh bạch, tạo ra tính thanh khoản cho tài sản của nhà đầu tư.

Các loại cổ phiếu phổ biến

Trên thị trường chứng khoán, cổ phiếu được phân thành nhiều loại khác nhau. Tuy nhiên, có hai nhóm quan trọng nhất mà nhà đầu tư cần nắm rõ: cổ phiếu thường (phổ thông) và cổ phiếu ưu đãi. Việc phân biệt đúng sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư phù hợp với mục tiêu.

Cổ phiếu Thường (Cổ phiếu Phổ thông – Common Stock)

Đây là loại cổ phiếu phổ biến nhất, chiếm phần lớn khối lượng giao dịch trên thị trường. Khi nói đến “mua cổ phiếu”, hầu hết mọi người đang đề cập đến cổ phiếu thường.

Quyền lợi:

• Quyền biểu quyết tại Đại hội đồng cổ đông (nguyên tắc: 1 cổ phiếu = 1 phiếu bầu).
• Quyền nhận cổ tức nếu công ty có chia lợi nhuận.
• Quyền ưu tiên mua cổ phiếu mới khi công ty phát hành thêm.

Rủi ro:

• Cổ tức không cố định, phụ thuộc vào tình hình kinh doanh.
• Khi công ty phá sản, cổ đông thường là nhóm cuối cùng được phân chia tài sản còn lại (sau trái chủ và cổ đông ưu đãi).
• Có thể coi cổ phiếu thường là “tấm vé” tham gia quản trị công ty, nhưng lợi nhuận và rủi ro đều gắn chặt với kết quả kinh doanh.

Cổ phiếu Ưu đãi (Preferred Stock)

Loại cổ phiếu này mang tính “lai” giữa cổ phiếu và trái phiếu, thường dành cho nhà đầu tư mong muốn sự ổn định hơn là quyền kiểm soát doanh nghiệp.

Quyền lợi:

• Ưu đãi cổ tức: Thường được nhận mức cổ tức cố định hàng năm, và được ưu tiên thanh toán trước cổ đông thường.
• Ưu đãi thanh toán: Khi công ty giải thể, cổ đông ưu đãi được hoàn vốn trước cổ đông thường.

Hạn chế:

• Thông thường không có hoặc bị hạn chế quyền biểu quyết.
• Vai trò gần giống một “nhà đầu tư tài chính thụ động” hơn là người chủ doanh nghiệp.

Có thể hiểu, cổ phiếu ưu đãi phù hợp với những ai muốn lợi tức ổn định và mức độ rủi ro thấp hơn, nhưng đổi lại không có tiếng nói trong quản trị công ty.

Phân biệt Cổ phần và Cổ phiếu

Phân biệt Cổ phần và Cổ phiếu

Đầu Tư Cổ Phiếu Hiệu Quả: Hướng Dẫn Cho Người Mới Bắt Đầu

Việc hiểu rõ khái niệm cổ phần và cổ phiếu mới chỉ là bước khởi đầu. Để biến kiến thức thành lợi nhuận, nhà đầu tư cần có phương pháp và chiến lược rõ ràng. Dưới đây là lộ trình cơ bản giúp người mới bắt đầu đầu tư chứng khoán hiểu rõ hơn.

Bước 1: Nghiên cứu và phân tích doanh nghiệp

Khởi đầu bằng những công ty quen thuộc, gắn liền với cuộc sống hàng ngày như Vinamilk, FPT hay Thế Giới Di Động. Điều này giúp bạn dễ dàng hiểu được cách họ tạo ra lợi nhuận.

Quan trọng hơn, hãy tập thói quen đọc báo cáo tài chính. Một vài chỉ số cơ bản cần lưu ý: doanh thu, lợi nhuận ròng qua các năm có tăng trưởng đều không; hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu có ở mức an toàn hay quá rủi ro. Ngoài ra, theo dõi tin tức và diễn biến ngành nghề cũng sẽ giúp bạn đánh giá chính xác hơn triển vọng kinh doanh của doanh nghiệp.

Bước 2: Xác định “khẩu vị” đầu tư của bản thân

Trước khi rót vốn, hãy tự hỏi: mục tiêu của bạn là ngắn hạn hay dài hạn?

Nếu muốn “lướt sóng” để kiếm lời nhanh, bạn phải chấp nhận rủi ro cao và sự biến động mạnh của giá cổ phiếu. Nếu chọn “tích sản” trong 5 – 10 năm, bạn cần kiên nhẫn và ưu tiên sự an toàn, ổn định. Việc xác định rõ khẩu vị rủi ro sẽ là kim chỉ nam cho mọi quyết định đầu tư cổ phiếu tiếp theo của bạn.

Bước 3: Lựa chọn phương pháp đầu tư phù hợp

Có hai phương pháp phổ biến mà nhà đầu tư mới nên cân nhắc:

• Đầu tư giá trị: Tìm những công ty có nền tảng vững chắc, hoạt động hiệu quả nhưng giá cổ phiếu đang bị thị trường định giá thấp. Đây được ví như việc mua “hàng hiệu đang giảm giá”.
• Đầu tư tăng trưởng: Tập trung vào các doanh nghiệp đang trong giai đoạn bùng nổ, có tốc độ tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận cao. Đây giống như đặt niềm tin vào những “ngôi sao đang lên”.

Mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng, tùy thuộc vào tầm nhìn và khả năng chịu đựng rủi ro của bạn.

Bước 4: Quản lý rủi ro trong đầu tư cổ phiếu

Rủi ro là yếu tố không thể tránh khỏi trong đầu tư. Thay vì loại bỏ hoàn toàn, bạn cần học cách quản lý rủi ro hiệu quả:

• Đa dạng hóa danh mục: Đừng bao giờ “bỏ tất cả trứng vào một giỏ”. Nên phân bổ vốn vào 3–5 doanh nghiệp thuộc nhiều ngành nghề khác nhau để giảm thiểu rủi ro hệ thống.
• Thiết lập ngưỡng cắt lỗ (Stop-loss): Xác định trước mức lỗ tối đa có thể chấp nhận, ví dụ 7–8%. Khi giá cổ phiếu chạm mốc này, hãy kỷ luật bán ra để bảo toàn vốn, tránh lỗ nặng hơn.

Lời khuyên: Hãy bắt đầu với số vốn nhỏ để học hỏi, trải nghiệm và tích lũy kinh nghiệm thực tế. Thị trường chứng khoán luôn hiện hữu, không cần phải vội vàng.

Cách Mở Tài Khoản Trên VNSC Để Giao Dịch Cổ Phiếu

Để bắt đầu giao dịch cổ phiếu, bạn cần mở một tài khoản chứng khoán. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết các bước mở tài khoản tại VNSC (by Finhay).

Để tải ứng dụng VNSC by Finhay, vui lòng chọn liên kết phù hợp với hệ điều hành của bạn:

• Dành cho iOS (iPhone/iPad): VNSC by Finhay – Save & Invest on the App Store
• Dành cho Android: VNSC by Finhay – Save & Invest – Ứng dụng trên Google Play

Ngoài ra, để tải ứng dụng VNSC by Finhay một cách nhanh chóng và tiện lợi, bạn có thể quét mã QR dưới đây:

Bước 2: Đăng Ký Tài Khoản

• Mở ứng dụng VNSC và chọn Đăng ký.
• Nhập số điện thoại của bạn và mã giới thiệu (nếu có).
• Nhập mã OTP được gửi về điện thoại để xác thực.

Bước 3: Xác Minh Danh Tính (eKYC)

Đây là bước quan trọng để xác minh thông tin của bạn.

• Chụp ảnh CMND/CCCD: Hệ thống sẽ yêu cầu bạn chụp mặt trước và mặt sau của CMND/CCCD. Hãy đảm bảo hình ảnh rõ nét, không bị lóa sáng và đầy đủ thông tin.
• Xác thực khuôn mặt: Bạn cần thực hiện các thao tác theo hướng dẫn của ứng dụng để xác thực khuôn mặt (xoay trái, xoay phải, nhắm mở mắt…).
• Điền thông tin cá nhân: Điền các thông tin bổ sung như họ tên, ngày sinh, địa chỉ, nghề nghiệp, email…

Bước 4: Ký Hợp Đồng Mở Tài Khoản

• Sau khi xác minh danh tính thành công, bạn sẽ được chuyển đến bước ký hợp đồng.
• Kiểm tra lại toàn bộ thông tin cá nhân trên hợp đồng.
• Nhập mã OTP để xác nhận chữ ký điện tử.

Bước 5: Hoàn Tất và Bắt Đầu Giao Dịch

• Khi ký hợp đồng, tài khoản của bạn sẽ được phê duyệt và kích hoạt trong thời gian ngắn.
• Bạn có thể nạp tiền vào tài khoản và bắt đầu đặt lệnh giao dịch, đầu tư cổ phiếu trên nền tảng VNSC.

Những lưu ý quan trọng khi đầu tư cổ phiếu

Thị trường chứng khoán là nơi tiềm ẩn cơ hội sinh lời lớn, nhưng đi kèm cũng là vô vàn rủi ro. Để tránh “vết xe đổ” của nhiều nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, bạn cần trang bị cho mình những nguyên tắc nền tảng sau.

Hiểu rõ rủi ro trước khi đầu tư

Cổ phiếu không phải là “chiếc máy in tiền” như nhiều người lầm tưởng. Giá cổ phiếu có thể biến động dữ dội trong ngắn hạn, thậm chí giảm mạnh ngoài dự đoán. Do đó, nguyên tắc quan trọng nhất là chỉ đầu tư bằng số tiền bạn sẵn sàng chấp nhận mất. Đừng vay mượn hoặc “tất tay” toàn bộ tài sản vào một mã cổ phiếu duy nhất.

==> Xem thêm bài viết: 4+ rủi ro khi đầu tư chứng khoán và cách quản trị rủi ro hiệu quả nhất

Tránh đầu tư theo cảm xúc

Thị trường tài chính luôn chịu sự chi phối mạnh mẽ từ tâm lý đám đông. Hai “kẻ thù” lớn nhất của nhà đầu tư cổ phiếu chính là tham lam và sợ hãi. Khi thị trường tăng nóng, nhiều người rơi vào trạng thái FOMO (Fear of Missing Out) và mua đuổi ở mức giá quá cao. Ngược lại, chỉ cần một cú rung lắc nhỏ, họ dễ dàng hoảng loạn bán tháo. Cách duy nhất để thoát khỏi vòng xoáy này là tuân thủ kỷ luật và kế hoạch đầu tư đã định sẵn.

Luôn cập nhật kiến thức và thông tin thị trường

Thị trường chứng khoán không bao giờ đứng yên. Các yếu tố vĩ mô như lãi suất, tỷ giá, chính sách kinh tế hay biến động toàn cầu đều có thể tác động mạnh đến giá cổ phiếu. Vì vậy, hãy dành thời gian đọc sách tài chính, theo dõi tin tức kinh tế – chính trị, và cập nhật báo cáo từ các công ty chứng khoán uy tín. Đây là cách duy trì lợi thế cạnh tranh và đưa ra quyết định sáng suốt hơn khi đầu tư cổ phiếu.

Cảnh giác với lừa đảo và “lợi nhuận dễ dàng”

Một trong những rủi ro lớn hiện nay là các nhóm, diễn đàn hoặc “chuyên gia tự phong” đưa ra cam kết lợi nhuận “khủng”, chẳng hạn X% mỗi tháng. Thực tế, không có khoản đầu tư hợp pháp nào đảm bảo mức lợi nhuận cao mà không đi kèm rủi ro. Đầu tư chứng khoán chân chính luôn cần sự nghiên cứu kỹ lưỡng, kiên nhẫn và tuân thủ nguyên tắc quản lý rủi ro.

Đầu tư với tầm nhìn dài hạn

Hãy nhìn việc sở hữu cổ phiếu giống như trồng một cái cây, chứ không phải mua một tờ vé số. Thị trường có thể biến động ngắn hạn, nhưng về dài hạn, giá trị thực của doanh nghiệp sẽ được phản ánh đúng trong giá cổ phiếu. Những nhà đầu tư kiên nhẫn, giữ vững niềm tin và đồng hành cùng doanh nghiệp chất lượng thường gặt hái được thành quả lớn nhất.

Kết luận