Thị Trường Cận Biên và Thị Trường Mới Nổi: Hành Trình Nâng Hạng TTCK Việt Nam

 Định nghĩa Thị Trường Cận Biên và Thị Trường Mới Nổi: Hiểu Rõ Vị Thế Mới Của TTCK Việt Nam

Để hiểu về câu chuyện nâng hạng thị trường chứng khoán, trước tiên chúng ta cần định nghĩa rõ hai khái niệm cốt lõi này. Việc phân loại được thực hiện bởi các tổ chức uy tín toàn cầu như MSCI và FTSE Russell, dựa trên một hệ thống tiêu chí phức tạp cả về định lượng và định tính.

Thị trường Cận biên (Frontier Market) là gì?

Thị trường cận biên là thuật ngữ chỉ các thị trường chứng khoán ở những quốc gia có nền kinh tế đang trong giai đoạn đầu phát triển, được xem là “vùng đất hoang sơ” nhưng đầy tiềm năng của thế giới đầu tư. Các thị trường này có quy mô nhỏ, thanh khoản hạn chế và mức độ tiếp cận còn khó khăn hơn so với các thị trường mới nổi.

Đặc điểm chuyên sâu của Thị trường Cận biên:

• Tiềm năng tăng trưởng bùng nổ: Do xuất phát điểm thấp, các nền kinh tế này thường có tốc độ tăng trưởng GDP cao nhất thế giới. Các doanh nghiệp niêm yết có dư địa để mở rộng và tăng quy mô gấp nhiều lần, mang lại cơ hội lợi nhuận đột phá cho nhà đầu tư “đi trước đón đầu”.
• Mức độ rủi ro cao và đa chiều: Nhà đầu tư phải đối mặt với nhiều loại rủi ro:
  • Rủi ro chính trị – pháp lý: Môi trường pháp lý có thể chưa hoàn thiện, các chính sách có thể thay đổi đột ngột.
  • Rủi ro thanh khoản: Khối lượng giao dịch thấp khiến việc mua/bán một lượng lớn cổ phiếu trở nên khó khăn và có thể tác động mạnh đến giá.
  • Rủi ro tiền tệ: Đồng nội tệ của các quốc gia này thường biến động mạnh so với các ngoại tệ mạnh như USD.
• Tương quan thấp với thị trường toàn cầu: Một ưu điểm lớn là các thị trường cận biên thường ít bị ảnh hưởng bởi các cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Chúng vận động chủ yếu dựa trên các yếu tố kinh tế và chính trị nội tại, do đó là một công cụ đa dạng hóa danh mục đầu tư hiệu quả.

Thị trường Mới nổi (Emerging Market) là gì?

Thị trường mới nổi là các thị trường chứng khoán ở những quốc gia đang trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, đã đạt được một mức độ phát triển và hội nhập nhất định với thị trường tài chính toàn cầu. Đây là “động cơ tăng trưởng” chính của kinh tế thế giới.

Đặc điểm chuyên sâu của Thị trường Mới nổi:

• Tăng trưởng kinh tế ổn định và quy mô lớn hơn: Các nền kinh tế này đã có sự chuyển dịch cơ cấu rõ rệt, tầng lớp trung lưu phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Các doanh nghiệp niêm yết thường có quy mô lớn và vị thế vững chắc trong khu vực.
• Thanh khoản thị trường dồi dào: Giá trị giao dịch hàng ngày lớn, cho phép các quỹ đầu tư và tổ chức tài chính quốc tế dễ dàng tham gia giao dịch với khối lượng lớn.
• Khung pháp lý hoàn thiện và cởi mở hơn: Môi trường pháp lý ổn định hơn, các quy định về sở hữu nước ngoài, luân chuyển vốn và công bố thông tin (bằng tiếng Anh) được cải thiện rõ rệt so với thị trường cận biên.
• Tương quan cao hơn với kinh tế toàn cầu: Do đã hội nhập sâu rộng, các thị trường này nhạy cảm hơn với các diễn biến của kinh tế toàn cầu. Một cuộc suy thoái ở Mỹ hay châu Âu có thể tác động tiêu cực đến các thị trường này, nhưng ngược lại, họ cũng được hưởng lợi nhanh chóng khi kinh tế thế giới phục hồi.
• Ví dụ điển hình: Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Ba Lan, Hungary, Brazil, Trung Quốc, Ấn Độ… Đây chính là “sân chơi” mà thị trường chứng khoán Việt Nam đã chính thức bước một chân vào theo đánh giá của FTSE Russell.

So sánh Thị trường cận biên và Thị trường mới nổi

“Luật Chơi” Nâng Hạng Thị Trường: Tiêu Chí Nào Là Quan Trọng Nhất?

Sự khác biệt cốt lõi giữa thị trường cận biên và thị trường mới nổi không chỉ nằm ở quy mô kinh tế, mà quan trọng hơn là mức độ sẵn sàng và mở cửa của thị trường vốn. Các tổ chức như MSCI và FTSE Russell, với vai trò là người “gác cổng” của dòng vốn toàn cầu, đều có bộ tiêu chí khắt khe để đánh giá, được chia làm hai nhóm chính.

Các tiêu chí định lượng (Quantitative Criteria)

Theo tiêu chí của MSCI (để được xem xét nâng hạng lên Thị trường Mới nổi)

MSCI yêu cầu một thị trường phải có ít nhất 3 công ty đáp ứng đồng thời các điều kiện sau:

• Quy mô vốn hóa của từng doanh nghiệp: Phải đạt tối thiểu 1,86 tỷ USD.
• Quy mô vốn hóa tự do chuyển nhượng: Phải đạt tối thiểu 929 triệu USD (bằng 50% vốn hóa toàn bộ).
• Thanh khoản: Tỷ lệ giá trị giao dịch đã được thường niên hóa phải đạt ít nhất 15%. Đây là chỉ số đo lường mức độ sôi động trong giao dịch của một cổ phiếu so với quy mô vốn hóa tự do chuyển nhượng của nó.

Theo tiêu chí của FTSE Russell (để nâng hạng lên Thị trường Mới nổi Hạng hai)

FTSE Russell có các yêu cầu hơi khác biệt:

• Quy mô vốn hóa của từng doanh nghiệp: Giá trị vốn hóa của công ty trung vị trong rổ cổ phiếu phải lớn hơn 1,2 tỷ USD.
• Thanh khoản: Cổ phiếu trung vị phải có giá trị giao dịch hàng năm đạt ít nhất 20% tổng số cổ phiếu lưu hành (đã điều chỉnh theo tỷ lệ tự do chuyển nhượng).
• Tỷ lệ tự do chuyển nhượng: Tối thiểu 5% cổ phiếu của công ty phải sẵn sàng cho nhà đầu tư nước ngoài mua.

Kết luận: Dựa trên các ngưỡng trên, thị trường chứng khoán Việt Nam hiện có hàng chục công ty (đặc biệt là trong rổ VN30) có quy mô vốn hóa và thanh khoản vượt xa các yêu cầu tối thiểu này. Đây là lý do tại sao các báo cáo đánh giá đều khẳng định Việt Nam đã “đạt” về mặt định lượng, và rào cản nâng hạng chủ yếu nằm ở các tiêu chí định tính.

Các tiêu chí định tính (Qualitative Criteria)

Đây mới là “vòng điều kiện đủ” và là những rào cản chính trên hành trình nâng hạng của Việt Nam. Các tiêu chí này tập trung vào trải nghiệm và mức độ an toàn thực tế của nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia thị trường.

Yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (Pre-funding)

Đây được xem là nút thắt lớn nhất.

• Hiện trạng: Nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam phải có đủ 100% tiền trong tài khoản trước khi đặt lệnh mua.
• Tác động thực tế: Đối với một quỹ đầu tư hàng tỷ USD tại London hay New York, quy trình này cực kỳ kém hiệu quả. Họ phải chịu rủi ro tỷ giá qua đêm và một lượng lớn vốn bị “đóng băng” trong tài khoản chờ giao dịch, không thể sử dụng cho các cơ hội khác. Đây là điều không thể chấp nhận được ở một thị trường mới nổi, nơi dòng vốn cần được luân chuyển linh hoạt theo cơ chế thanh toán T+2 (nhận cổ phiếu sau 2 ngày và chỉ cần đảm bảo có tiền vào ngày thanh toán).

Giới hạn sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (Foreign Ownership Limit – FOL)

• Hiện trạng: Nhiều ngành nghề kinh doanh có điều kiện (như ngân hàng) bị giới hạn “room” ngoại ở mức 30%.
• Tác động thực tế: Vấn đề lớn là các cổ phiếu blue-chip, đầu ngành, hấp dẫn nhất trong mắt khối ngoại thường xuyên trong tình trạng “kín room”. Điều này tạo ra một nghịch lý: các cổ phiếu đủ tiêu chuẩn để lọt vào rổ chỉ số thì các quỹ lại không thể mua được. Đối với các quỹ ETF thụ động, việc không thể mua được cổ phiếu trong danh mục là một lỗi theo dõi (tracking error) nghiêm trọng.

Mức độ tự do trên thị trường ngoại hối (FX Market Freedom)

• Hiện trạng: Dù đã thông thoáng hơn, các thủ tục đăng ký, chuyển tiền đầu tư và hồi hương lợi nhuận của khối ngoại vẫn còn các bước cần cải thiện để đạt đến độ tự do hoàn toàn.
• Tác động thực tế: Các quỹ đầu tư toàn cầu cần sự đảm bảo rằng họ có thể chuyển đổi và rút vốn một cách nhanh chóng, dễ dàng và có thể dự đoán được. Bất kỳ sự chậm trễ hay thiếu rõ ràng nào trong quy trình ngoại hối đều được xem là một rủi ro.

Công bố thông tin bằng tiếng Anh (English Information Disclosure)

• Hiện trạng: Việc công bố thông tin (báo cáo tài chính, nghị quyết ĐHĐCĐ, các thông tin bất thường…) bằng tiếng Anh một cách kịp thời và đồng nhất vẫn chưa phải là tiêu chuẩn bắt buộc cho tất cả các doanh nghiệp niêm yết.
• Tác động thực tế: Điều này tạo ra một môi trường “thông tin bất đối xứng”, gây bất lợi cho nhà đầu tư nước ngoài không biết tiếng Việt. Để được xem là một sân chơi công bằng và minh bạch, việc tiếp cận thông tin trọng yếu phải bình đẳng cho mọi đối tượng tham gia.

Hành Trình Nâng Hạng Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam: Đang Ở đâu?

Sau 7 năm bền bỉ trong danh sách theo dõi, hành trình nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã đạt được một dấu mốc lịch sử mang tính bước ngoặt.

FTSE Russell chính thức nâng hạng Việt Nam lên Thị trường Mới nổi

Vào rạng sáng ngày 8/10/2025, tổ chức xếp hạng thị trường tài chính toàn cầu FTSE Russell đã chính thức công bố quyết định nâng hạng TTCK Việt Nam từ Thị trường Cận biên (Frontier Market) lên Thị trường Mới nổi Hạng hai (Secondary Emerging Market).

Đây là sự công nhận cho những nỗ lực cải cách không ngừng nghỉ của Chính phủ và các cơ quan quản lý, đặc biệt là trong việc giải quyết các “nút thắt” cốt lõi đã tồn tại nhiều năm. Cụ thể:

• Giải quyết vấn đề “Pre-funding”: Trước đây, yêu cầu ký quỹ 100% trước giao dịch là rào cản lớn nhất. Tuy nhiên, việc hệ thống công nghệ thông tin KRX đi vào vận hành và các cơ chế hỗ trợ được ban hành đã đóng vai trò then chốt, tạo ra niềm tin vững chắc cho quyết định của FTSE Russell lần này.
• Hoàn thiện các tiêu chí khác: Cùng với việc thiết lập quy trình xử lý giao dịch lỗi thanh toán, những cải cách này đã giúp Việt Nam đáp ứng toàn bộ các tiêu chí khắt khe của một Thị trường Mới nổi Hạng hai.

Quyết định này khẳng định vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường tài chính quốc tế, chính thức đưa TTCK nước ta vào một “sân chơi” lớn hơn và chuyên nghiệp hơn.

Xem thêm: NÓNG: FTSE Chính Thức Nâng Hạng Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam Lên Thị Trường Mới Nổi Sau 7 Năm

Hiện trạng với MSCI: Chặng đường phía trước

Trong khi đã chinh phục được mục tiêu từ FTSE Russell, Việt Nam vẫn đang trong hành trình thuyết phục tổ chức xếp hạng lớn còn lại.

• Hiện trạng: Việt Nam hiện vẫn được MSCI phân loại là thị trường cận biên.
• Thách thức: Các tiêu chí của MSCI khắt khe hơn, không chỉ tập trung vào vấn đề thanh toán mà còn các yếu-tố-khác-như:
  • Giới hạn sở hữu nước ngoài (FOL).
  • Mức độ tự do trên thị trường ngoại hối (FX).
  • Quyền bình đẳng của nhà đầu tư nước ngoài.
  • Tính đồng nhất trong việc công bố thông tin bằng tiếng Anh.

Thành công với FTSE Russell sẽ là một động lực và kinh nghiệm quý báu để Việt Nam tiếp tục giải quyết các vấn đề còn lại, hướng tới mục tiêu quan trọng tiếp theo là được MSCI nâng hạng trong tương lai.

Lộ trình nâng hạng và thời điểm dòng vốn giải ngân

Nhà đầu tư cần lưu ý rằng dòng vốn sẽ chưa đổ bộ vào thị trường ngay lập tức. FTSE Russell đã đưa ra một lộ trình rõ ràng để đảm bảo sự ổn định:

• Tháng 3/2026: FTSE Russell sẽ tiếp tục tham vấn cộng đồng đầu tư quốc tế trong kỳ rà soát tiếp theo.
• Tháng 9/2026: Việc nâng hạng sẽ chính thức có hiệu lực. Dòng vốn từ các quỹ thụ động sẽ bắt đầu được giải ngân một cách có hệ thống kể từ thời điểm này.

Để có thông tin chính xác nhất, nhà đầu tư có thể tham khảo các báo cáo phân loại thị trường hàng năm từ website của MSCI và FTSE Russell.

Khi Được Nâng Hạng Lên Thị Trường Mới Nổi, TTCK Việt Nam Sẽ Ra Sao?

Việc được chính thức nâng hạng không chỉ là một sự công nhận về danh nghĩa, mà sẽ là một “cú hích” khổng lồ, tạo ra những thay đổi mang tính cấu trúc và toàn diện cho thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam.

Đón dòng vốn ngoại khổng lồ

Đây là tác động trực tiếp và mạnh mẽ nhất, đến từ cả hai nguồn:

• Vốn thụ động (Passive): Các quỹ ETF mô phỏng chỉ số thị trường mới nổi sẽ bắt buộc phải giải ngân hàng tỷ USD vào Việt Nam để đảm bảo danh mục bám sát chỉ số.
• Vốn chủ động (Active): Việc nâng hạng giúp Việt Nam lọt vào “tầm ngắm” của một vũ trụ các quỹ đầu tư lớn hơn, những quỹ trước đây bị giới hạn không được đầu tư vào thị trường cận biên.

Sự “lột xác” về chất lượng và vị thế quốc tế

Để đáp ứng và duy trì tiêu chuẩn của thị trường mới nổi, Việt Nam buộc phải tự nâng cấp, tạo ra một sức ép tích cực để:

• Nâng cao chuẩn mực quản trị doanh nghiệp: Các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài yêu cầu rất cao về tính minh bạch và chuyên nghiệp. Điều này sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp niêm yết phải cải thiện công tác quản trị, tăng cường vai trò của các thành viên HĐQT độc lập và bảo vệ quyền lợi của cổ đông thiểu số tốt hơn.
• Tăng cường tính minh bạch: Việc công bố thông tin tài chính và phi tài chính một cách kịp thời, chính xác và đồng nhất bằng cả tiếng Việt lẫn tiếng Anh sẽ trở thành tiêu chuẩn bắt buộc, giúp giảm thiểu rủi ro thông tin bất đối xứng cho mọi nhà đầu tư.

• Nâng cao Vị thế Quốc gia: Việc được công nhận là một thị trường mới nổi là một “chứng chỉ” uy tín, khẳng định sự thành công trong điều hành kinh tế vĩ mô và cải cách thị trường tài chính của Việt Nam, từ đó thu hút đầu tư không chỉ vào chứng khoán mà còn vào nhiều lĩnh vực khác.

Tác động đến doanh nghiệp Việt Nam: Cơ hội vươn ra biển lớn

• Cơ hội huy động vốn dễ dàng hơn: Khi thị trường sâu rộng hơn và có sự tham gia của nhiều định chế tài chính quốc tế, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận nguồn vốn dồi dào với chi phí thấp hơn để phục vụ cho việc mở rộng sản xuất kinh doanh, đầu tư vào công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Nâng tầm thương hiệu: Việc một cổ phiếu được thêm vào các rổ chỉ số quốc tế uy tín sẽ giúp nâng cao thương hiệu và hình ảnh của doanh nghiệp trên trường quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hợp tác kinh doanh và xuất khẩu.

Tác động đến nhà đầu tư trong nước: Cơ hội đi cùng thách thức

Cơ hội:

• Thiết lập mặt bằng định giá mới: Dòng vốn ngoại lớn đổ vào sẽ tìm đến các cổ phiếu blue-chip, các doanh nghiệp đầu ngành có nền tảng tốt. Lực cầu mạnh mẽ này sẽ đẩy mặt bằng định giá (ví dụ như chỉ số P/E) của thị trường và các cổ phiếu này lên một tầm cao mới. Những nhà đầu tư đang nắm giữ các cổ phiếu này sẽ được hưởng lợi trực tiếp.
• Xuất hiện nhiều sản phẩm tài chính đa dạng: Thị trường phát triển hơn sẽ là tiền đề cho sự ra đời của nhiều sản phẩm tài chính phức tạp và đa dạng hơn (chứng quyền, hợp đồng quyền chọn…), mang lại thêm nhiều công cụ đầu tư và phòng ngừa rủi ro.

Thách thức:

• Gia tăng biến động theo thị trường toàn cầu: Khi hội nhập sâu hơn, TTCK Việt Nam sẽ nhạy cảm hơn với những biến động của kinh tế và tài chính thế giới. Một sự kiện tiêu cực ở Mỹ hay châu Âu có thể nhanh chóng gây ra làn sóng bán tháo từ các quỹ ngoại (“dòng tiền nóng”).
• Sự cạnh tranh gay gắt hơn: Nhà đầu tư cá nhân trong nước sẽ phải cạnh tranh với các quỹ đầu tư tổ chức nước ngoài chuyên nghiệp, với đội ngũ phân tích hùng hậu và nguồn lực khổng lồ.

Kết Luận

Hành trình chuyển đổi từ thị trường cận biên sang thị trường mới nổi là một mục tiêu chiến lược, phản ánh sự phát triển và hội nhập của nền kinh tế Việt Nam. Dù vẫn còn nhiều thách thức phía trước, đặc biệt là về mặt chính sách và hạ tầng, nhưng những nỗ lực không ngừng nghỉ của Chính phủ và các cơ quan quản lý đang đưa chúng ta đến gần hơn với mục tiêu.

Đối với nhà đầu tư, việc hiểu rõ sự khác biệt giữa thị trường cận biên và thị trường mới nổi cũng như các yếu tố của việc nâng hạng thị trường chứng khoán sẽ giúp có một tầm nhìn dài hạn và chuẩn bị cho những cơ hội to lớn trong tương lai.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Bài viết này chỉ mang mục đích cung cấp thông tin và phân tích, không được xem là lời khuyên đầu tư