Thị trường giảm mạnh là giai đoạn không dễ chịu, nhưng cũng là thời điểm giúp nhà đầu tư nhìn rõ năng lực quản trị cảm xúc và chiến lược đầu tư của bản thân.
Thị trường chứng khoán không chỉ là nơi của những cơ hội tăng giá, mà còn là bài kiểm tra tâm lý khắc nghiệt mỗi khi thị trường bước vào giai đoạn điều chỉnh hoặc giảm sâu. Không ít người từng "lãi đậm" trong sóng tăng đã nhanh chóng rơi vào thế bị động, thậm chí thua lỗ nặng khi thị trường quay đầu. Sai lầm không nằm ở việc thị trường giảm, mà nằm ở cách nhà đầu tư phản ứng.
Bán tháo trong hoảng loạn – sai lầm vì thiếu kế hoạch
Sai lầm phổ biến nhất là bán cổ phiếu bằng mọi giá khi thị trường lao dốc. Những phiên giảm sâu liên tiếp dễ tạo ra hiệu ứng tâm lý tiêu cực khiến nhà đầu tư hành động cảm tính thay vì phân tích kỹ lưỡng.
Trong nhiều trường hợp, việc bán tháo không những khiến nhà đầu tư "cắt lỗ" ở đáy, mà còn mất cơ hội hồi phục khi thị trường điều chỉnh xong. Điều đáng nói là không ít cổ phiếu bị bán ra trong hoảng loạn vẫn giữ được nền tảng cơ bản tốt và sau đó hồi phục mạnh.
Do đó, nhà đầu tư cần có kế hoạch rõ ràng trước khi thị trường biến động. Việc bán ra phải dựa trên tín hiệu cụ thể, không nên hành động theo tâm lý đám đông.
Bình quân giá xuống không có chiến lược
Nhiều nhà đầu tư chọn cách bình quân giá xuống với hy vọng cổ phiếu sẽ phục hồi. Tuy nhiên, nếu không đánh giá đúng bản chất đợt giảm – là do yếu tố thị trường hay nội tại doanh nghiệp – thì hành động này chỉ khiến mức lỗ nặng thêm.
Trong nhịp giảm mạnh, dòng tiền thường rút khỏi nhóm cổ phiếu yếu, thiếu nền tảng cơ bản. Nếu nhà đầu tư cứ “bắt dao rơi” mà không có tiêu chí lựa chọn cụ thể, tài khoản sẽ ngày càng chịu áp lực. Nhà đầu tư chỉ nên bình quân với cổ phiếu tốt, có yếu tố hỗ trợ rõ ràng, và thị trường bắt đầu có dấu hiệu tạo đáy, tránh tuyệt đối bình quân theo cảm tính.
Dùng margin quá mức trước khi thị trường điều chỉnh
Việc sử dụng đòn bẩy tài chính (margin) trong giai đoạn thị trường tăng trưởng có thể giúp tối ưu hóa lợi nhuận, nhưng cũng là "con dao hai lưỡi" khi thị trường quay đầu. Không ít nhà đầu tư vẫn giữ tỷ lệ margin cao ngay cả khi các chỉ số đã xuất hiện tín hiệu phân phối hoặc suy yếu, dẫn đến tình trạng "call margin" khi thị trường giảm mạnh.
Áp lực giải chấp không chỉ khiến tài khoản thua lỗ nặng, mà còn tạo thêm áp lực lên thị trường chung. Đây là lý do tại sao nhiều nhịp điều chỉnh diễn ra nhanh và mạnh, khó kiểm soát. Nhà đầu tư cần luôn giữ tỷ lệ margin ở mức an toàn. Khi thị trường có dấu hiệu suy yếu, nên chủ động hạ đòn bẩy thay vì đợi bị động.
Mất kiên nhẫn, rút lui sai thời điểm
Trong giai đoạn thị trường giảm mạnh, không ít nhà đầu tư chọn cách "rút lui toàn bộ" để bảo toàn vốn. Tuy nhiên, thay vì thoát hàng ở vùng phân phối phía trên, họ lại chọn rút lui ở vùng giá thấp, sau nhiều phiên đỏ lửa. Việc mất kiên nhẫn khi thị trường đã giảm sâu có thể khiến nhà đầu tư bỏ lỡ nhịp hồi phục sau đó – một cơ hội quan trọng để cân bằng danh mục.
Thị trường thường phản ứng trước thực tế vài bước. Khi nhà đầu tư cá nhân bắt đầu bán ra vì quá sợ hãi, đó đôi khi lại là thời điểm dòng tiền lớn bắt đầu gom hàng trở lại.
Bài học rút ra là kiên nhẫn là yếu tố sống còn. Thay vì hành động vội vã, nhà đầu tư cần quan sát kỹ phản ứng của thị trường tại các vùng hỗ trợ, kết hợp cùng dữ liệu vĩ mô, thanh khoản và tâm lý chung để đưa ra quyết định.
Thiếu kỷ luật và không học hỏi từ sai lầm
Sai lầm lớn nhất của nhiều nhà đầu tư là lặp lại các sai lầm cũ mà không rút ra bài học. Mỗi lần thị trường giảm mạnh là một phép thử cho chiến lược đầu tư, khả năng kiểm soát cảm xúc và tư duy quản trị rủi ro. Nếu không nhìn lại, ghi chép và học hỏi, nhà đầu tư sẽ dễ mắc lại những lỗi cơ bản ở các chu kỳ sau.
Theo đó, nhà đầu tư hãy coi mỗi nhịp giảm là một trải nghiệm quý giá. Việc ghi nhật ký giao dịch, phân tích sai lầm cá nhân, và nâng cao kiến thức tài chính là cách để đầu tư ngày càng bền vững hơn.
Nhìn chung, thị trường giảm mạnh là giai đoạn không dễ chịu, nhưng cũng là thời điểm giúp nhà đầu tư nhìn rõ năng lực quản trị cảm xúc và chiến lược đầu tư của bản thân. Những sai lầm như bán tháo trong hoảng loạn, bình quân giá thiếu cơ sở, dùng margin quá đà hay thoát hàng sai thời điểm đều có thể tránh được nếu nhà đầu tư giữ được kỷ luật và hành động theo kế hoạch.
Đầu tư không phải là cuộc đua ngắn hạn, mà là hành trình dài với nhiều thử thách. Trong hành trình đó, biết mình là ai và kiểm soát được hành vi là yếu tố quan trọng để tồn tại và thành công bền vững.
VNSC by Finhay 
22-09-2025 10:45:29 
