Đòn bẩy trong Crypto là gì? Hướng dẫn sử dụng đòn bẩy & Cảnh báo rủi ro “cháy tài khoản”

X10, X100 tài khoản nhờ chơi future… và nhiều câu chuyện về mức lợi nhuận khổng lồ trong thời gian ngắn nhờ đòn bẩy như thỏi nam châm hút không ít nhà đầu tư đến với thị trường crypto. Tuy nhiên, đằng sau ánh hào quang giúp làm giàu nhanh chóng, giúp nhiều người “đổi đời”, đòn bẩy còn là con dao hai lưỡi dẫn đến“cháy tài khoản” cực nhanh khiến không ít nhà đầu tư điêu đứng. 

Vậy, đòn bẩy gì? Sức mạnh thực sự của đòn bẩy nằm ở đâu? Làm sao để dùng đòn bẩy thông minh và đúng cách trong đầu tư. Bài viết sau từ VNSC sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện nhất về khái niệm này. 

Đòn Bẩy Trong Crypto Là Gì?

Cho phép nhà đầu tư tăng trưởng quy mô vị thế giao dịch theo cách nhanh không tưởng, nhưng cũng có thể đánh sập vị thế chỉ trong một đêm – đòn bẩy là một trong những yếu tố khiến thị trường đầu tư Crypto vừa hấp dẫn nhưng cũng rủi ro không kém. 

Định nghĩa đơn giản

Đòn bẩy (Leverage) chính là cách bạn dùng vốn vay từ sàn giao dịch (hoặc nền tảng giao dịch) để khuếch đại quy mô giao dịch, từ đó khuếch đại luôn cả mức lợi nhuận và thua lỗ tiềm năng. Đòn bẩy được biểu thị bằng tỷ lệ (3x, 5x, 10x, 50x…) cho biết bạn đang điều khiển vị thế gấp bao nhiêu lần so với vốn. 

Hãy tưởng tượng bạn muốn lật một tảng đá nặng 100kg (quy mô vị thế), nhưng sức của bạn chỉ có 10kg (vốn tự có). Bằng cách dùng một chiếc que dài làm đòn bẩy, bạn có thể dễ dàng nâng tảng đá đó lên. Trong tài chính, đòn bẩy 10x chính là chiếc que đó. Tuy nhiên, nếu bạn mất kiểm soát, tảng đá 100kg đó sẽ rơi xuống và đè bẹp bạn, chứ không phải là lực 10kg ban đầu của bạn.

Trong thị trường tài chính: Giả sử bạn có $100 vốn và sử dụng đòn bẩy x10. Bạn đang điều khiển một vị thế giao dịch trị giá $1.000 ($100 vốn + $900 vay).

• Nếu giá tăng 1%: Vị thế $1.000 sẽ lãi $10 ($1.000 * 1%). So với vốn $100 của bạn, bạn đã lãi 10%. Đòn bẩy đã khuếch đại lợi nhuận lên 10 lần.
• Nếu giá giảm 1%: Vị thế $1.000 sẽ lỗ $10 ($1.000 * 1%). So với vốn $100 của bạn, bạn đã lỗ 10%. Đòn bẩy cũng khuếch đại thua lỗ lên 10 lần.

Giải mã các thuật ngữ quan trọng

Để hiểu rõ hơn về đòn bẩy, bạn cần hiểu một số khái niệm quan trọng sau:

• Ký quỹ (margin): Là số vốn thực tế nhà đầu tư bỏ ra để mở vị thế. Đây cũng là số vốn tối đa mà bạn có thể chịu trên vị thế đó (nếu bị thanh lý). 
• Quy mô vị thế: Là tổng giá trị vị thế bạn đang điều khiển 

Quy mô vị thế = Ký quỹ x Đòn bẩy 

Ví dụ: Với mức ký quỹ: $100, đòn bẩy : x10 –> Quy mô vị thế = $100 x10 = $1.000

• Vị thế mua (Long) và vị thế bán (Short): Hai vị thế cho phép trader kiếm lợi nhuận bất kể thị trường tăng hay giảm.

+ Long: bạn đặt cược giá sẽ tăng, mua ở giá hiện tại  và kỳ vọng bán ở giá cao hơn. Do đó, bạn sẽ lãi khi giá tăng và lỗ khi giá giảm.

+ Short: bạn đặt cược giá sẽ giảm, “vay” tài sản để bán ở giá cao và mua lại ở giá thấp hơn để trả nợ. Do đó, khi giá giảm, bạn sẽ lãi và lỗ khi giá tăng (vì nếu giá tăng đồng nghĩa bạn mua lại với chi phí cao hơn). 

• Giá thanh lý: Là mức giá mà tại đó tổng thua lỗ của vị thế lớn hơn hoặc bằng số vốn kỹ quỹ của bạn. Nếu thị trường chạm mức giá này, bạn sẽ bị đóng vị thế và mất toàn bộ số tiền ký quỹ. Nói đơn giản, đó là lúc bạn bị “cháy tài khoản”. Đòn bẩy càng cao, ngưỡng thanh lý thường càng gần với giá vào lệnh của bạn khiến rủi ro mất vốn trở nên nhạy cảm hơn với các biến động giá dù nhỏ.

Ví Dụ Thực Tế: Sức Mạnh và Sự Huỷ Diệt của Đòn Bẩy

Để hiểu hơn về sức mạnh của đòn bẩy, bạn xem ví dụ sau: Giả sử giá Bitcoin (BTC) đang là 85.000 USDT và bạn có 1.000 USDT để giao dịch.

• Vốn ký quỹ: 1.000 USDT
• Giá hiện tại: 85.000 USDT

Kịch bản 1: Lợi nhuận được khuếch đại (Giá tăng 5% lên 89.250 USDT)

1. Giao dịch không dùng đòn bẩy (Giao dịch Spot)

• Bạn mua được 1.000 / 85.000 ≈ 0.01176 BTC.
• Lợi nhuận = 1.000 x 5% = 50 USDT.

2. Với cùng biến động giá, khi bạn dùng đòn bẩy x10, quy mô vị thế sẽ là: 10.000 USDT

• Bạn mở vị thế mua (Long) trị giá 10.000 USDT. 
• Lợi nhuận = 10.000 x 5% = 500 USDT. Lúc này, tỷ suất lợi nhuận/ vốn là 50% .

Như vậy, với cùng biến động giá, đòn bẩy có thể khuếch đại lợi nhuận từ 50 USDT lên 500 USDT. Điều này giải thích tại sao trader dùng đòn bẩy, vì họ có thể đạt được mức lợi nhuận đáng kể từ những biến động giá rất nhỏ. Việc kiếm lời trở nên “dễ dàng” và nhanh chóng hơn. 

Kịch bản 2: Thua lỗ bị khuếch đại (Giá giảm 5% xuống 80.750 USDT)

1. Giao dịch không dùng đòn bẩy (Giao dịch Spot)

Mức lỗ khi giá giảm 5% là: 1.000 x 5% = 50 USDT, Như vậy, bạn còn 950 USDT trong tài khoản để tiếp tục giao dịch hoặc rút vốn. 

2. Giao dịch dùng đòn bẩy 10x

Mức lỗ ở vị thế 10.000 USDT là: 10.000 x 5% = 500 USDT. Tỷ suất thua lỗ là 50%. 

Như vậy, chỉ với mức giá giảm 5%, bạn đã mất 50% số vốn ký quỹ ban đầu. Nếu giá tiếp tục giảm thêm, nguy cơ vị thế chạm giá thanh lý và mất toàn bộ số tiền kỹ quỹ là rất lớn. 

Kịch bản 3: “Cháy tài khoản” (Giá giảm 10% xuống 76.500 USDT)

1. Giao dịch không dùng đòn bẩy (Giao dịch Spot

Khi giá giảm 10%, bạn lỗ: 1.000 x 10% = 100 USDT. Như vậy, bạn còn 900 USDT để tiếp tục giao dịch hoặc bạn chờ giá phục hồi rồi mới bán. 

2. Giao dịch dùng đòn bẩy 10x

Khi giá giảm 10%, bạn bị lỗ: 10.000 x 10% = 1.000 USDT. Khoản lỗ này đúng bằng số tiền đã ký quỹ. Sàn sẽ tự động thanh lý vị thế của bạn. 

Có thể thấy, chỉ cần một biến động giá 10%, nhà đầu tư đã mất trắng 100% vốn liếng cho giao dịch, trong khi đó người không dùng đòn bẩy vẫn còn 90% tài sản. Đòn bẩy có thể giúp tăng lợi nhuận nhanh, nhưng cũng phá huỷ vốn cực nhanh, khiến nhà đầu tư không có cơ hội phục hồi hay điều chỉnh chiến lược. 

Các Hình Thức Sử Dụng Đòn Bẩy Phổ Biến

Giao dịch Ký quỹ (Margin Trading)

Là hình thức vay trực tiếp từ sàn để giao dịch spot, mức đòn bẩy trong các giao dịch này thường thấp (x3, x5 hoặc x10), thường áp dụng trực tiếp cho thị trường giao ngay hoặc các giao dịch có độ chắc chắn cao về hướng đi của giá. 

Nhà đầu tư sử dụng luôn coin hoặc tiền pháp định của mình làm tài sản thế chấp. Số tiền vay được dùng để mua thêm tài sản. Hình thức này có mức đòn bẩy thấp hoặc trung bình, cho phép dễ dàng kiểm soát rủi ro hơn. 

Giao dịch Hợp đồng Tương lai (Futures Trading)

Đây là hình thức phổ biến nhất trong crypto. Bạn giao dịch các hợp đồng dựa trên giá tương lai của một tài sản theo mức đòn bẩy được tích hợp sẵn (có thể lên tới 125x). Thực tế, nhà đầu tư không cần thực sự sở hữu tài sản mà thực hiện mua/bán các hợp đồng đại diện cho giá trị tương lai của tài sản. 

Đặc điểm của Hợp đồng:

• Hợp đồng Vĩnh cửu (Perpetual Futures): Loại hợp đồng phổ biến nhất, không có ngày hết hạn, giúp nhà đầu tư giữ vị thế Long hoặc Short vô thời hạn (miễn là duy trì đủ Margin).
• Phí: Để giữ giá hợp đồng Futures sát với giá Spot, các sàn thường tính phí giữa người giữ vị thế Long và người giữ vị thế Short sau mỗi 8 giờ.

Do đòn bẩy có thể lên đến x100 nên ngay một biến động giá nhỏ (ví dụ 1%) cũng có thể dẫn đến mất 100% vốn ký quỹ, nhưng cũng có thể x100 lợi nhuận.

Hướng Dẫn Sử Dụng Đòn Bẩy (Một Cách Cực Kỳ Thận Trọng)

Đối với nhà đầu tư mới (F0), việc dùng đòn bẩy cần cân nhắc và tuân thủ kỷ luật nghiêm để tránh mất vốn nhanh. 

Bước 1: Nắm vững kiến thức và Giao dịch “giấy”

Tuyệt đối không dùng đòn bẩy nếu bạn chưa thành thạo phân tích kỹ thuật và quản trị rủi ro. Hãy luyện tập trên các tài khoản demo trước. Mục đích của bước này là xây dựng sự tự tin dựa trên kỹ năng, giúp bạn làm quen với giao diện, tốc độ khớp lệnh cũng như hiểu hơn tác động của đòn bẩy mà không phải chịu rủi ro tiền thật. Chỉ chuyển sang đầu tư tiền thật khi bạn đã đạt lợi nhuận ổn định trong giai đoạn demo. 

Bước 2: Chọn sàn giao dịch uy tín

Sự ổn định của sàn giao dịch là một yếu tố quản trị rủi ro ngoại sinh quan trọng. Bạn nên ưu tiên các sàn lớn, có thanh khoản cao và hệ thống ổn định để tránh bị “quét” thanh lý do lỗi hệ thống. Ví dụ: Binance, OKX, Bybit…

Các sàn lớn này có khối lượng giao dịch lớn, khớp lệnh (vd: Stop Loss, Liquidation) nhanh chóng và chính xác với giá thị trường. Đồng thời, các sàn có hệ thống bảo trì, bảo mật tốt hơn, giảm thiểu nguy cơ sập sàn hay bị tấn công mạng. 

Các sàn nhỏ hoặc tính thanh khoản thấp dễ gặp tình trạng “wicks” (râu nến đột ngột) hoặc lỗi hệ thống, khiến lệnh của bạn bị thanh lý (mất vốn) dù giá chỉ chạm nhẹ. 

Bước 3: Bắt đầu với đòn bẩy CỰC THẤP và vốn siêu nhỏ

Khi mới bắt đầu, bạn chỉ nên dùng đòn bẩy ở mức 2x, 3x hoặc tối đa 5x và thực hành với số vốn rất nhỏ mà bạn sẵn sàng mất. Đòn bẩy thấp giúp giá thanh lý nằm rất xa, cho phép bạn vẫn đủ thời gian & không gian để thực hiện các lệnh cắt lỗ thủ công trước khi bị sàn đóng lệnh. 

Đây là cách để trải nghiệm áp lực tâm lý mà không phá huỷ tài khoản. 

Bước 4: Luôn sử dụng lệnh Cắt Lỗ (Stop Loss)

Đây là “dây bảo hiểm” giúp bảo vệ tài khoản cho bạn. Lệnh cắt lỗ sẽ tự động đóng vị thế khi giá chạm đến một mức thua lỗ đã xác định trước (ví dụ: bạn chỉ chấp nhận lỗ 10% vốn ký quỹ), giúp không bị “cháy tài khoản”. Bên cạnh đó, việc đặt lệnh tự động còn cho phép bạn duy trì kỷ luật trong đầu tư, loại bỏ cảm xúc. 

5 Sai Lầm “Chết Người” Khi Sử Dụng Đòn Bẩy

Đòn bẩy là công cụ khuếch đại lợi nhuận, nhưng cũng nhân bội rủi ro. Do đó, những sai lầm đều có thể dẫn đến mất vốn nhanh chóng. Sau đây là những sai lầm nên tránh. 

• Không đặt lệnh cắt lỗ : Thiếu lệnh cắt lỗ là một sai lầm hệ thống có thể biến bạn thành nạn nhân của thị trường nhanh chóng. Việc đặt lệnh còn giúp giảm đi tâm lý hy vọng giá sẽ phục hồi. Hậu quả là thay vì chỉ chấp nhận lỗ ở mức nhất định, bạn có thể phải chịu lỗ đến khi sàn tự động đóng lệnh ở giá thanh lý.
• Nhồi lệnh “gồng lỗ”: Sai lầm này còn thậm chí nghiêm trọng hơn là không đặt lệnh cắt lỗ. Thay vì đóng lệnh dù đang thua lỗ nặng, bạn lại tiếp tục nạp thêm tiền hoặc mở thêm vị thế mới để làm tăng vốn ký quỹ và dời giá thanh lý ra xa hơn. 

Kết quả là bạn đang liên tục đổ tiền vào một quyết định sai lầm. Nếu thị trường đi ngược hướng, số tiền lỗ sẽ lớn hơn rất nhiều so với mức vốn ban đầu. Đây là cách nhanh nhất và chắc chắn nhất để biến một khoản lỗ nhỏ thành khoản lỗ huỷ diệt tài khoản. 

• Dùng đòn bẩy quá cao (>x10): Đòn bẩy càng cao, giá thanh lý càng gần, chỉ biến động nhỏ của thị trường cũng có thể khiến “thổi bay” tài khoản. Ví dụ, nếu đòn bẩy là x100, chỉ cần mức giá biến động 1% đã có thể khiến tài khoản bị thanh lý. 
• “All-in”vốn: Việc dồn toàn bộ tài sản vào một giao dịch đòn bẩy duy nhất cũng khiến tài khoản của bạn đứng trước nguy cơ bốc hơi nhanh chóng chỉ sau 1 sai lầm. 
• Không đặt lệnh cắt lỗ : Thiếu lệnh cắt lỗ là một sai lầm hệ thống có thể biến bạn thành nạn nhân của thị trường nhanh chóng. Việc đặt lệnh còn giúp giảm đi tâm lý hy vọng giá sẽ phục hồi. Hậu quả là thay vì chỉ chấp nhận lỗ ở mức nhất định, bạn có thể phải chịu lỗ đến khi sàn tự động đóng lệnh ở giá thanh lý.
• Giao dịch theo cảm tính, không có kế hoạch: Việc mua hoặc bán chỉ theo tin đồn hoặc theo cảm xúc, không có căn cứ phân tích, không có điểm thoát lệnh rõ ràng sẽ càng nguy hiểm hơn khi dùng đòn bẩy. Bạn sẽ không có thời gian để sửa sai.

• Một sai lầm khác liên quan đến tâm lý khi giao dịch là “giao dịch trả thù”: Sau khi bị thanh lý một lệnh, bạn ngay lập tức vào lệnh mới với đòn bẩy cao hơn để “gỡ”. Hành động này có thể phá vỡ quy tắc quản trị rủi ro và dẫn đến thua lỗ nặng hơn. 

Kết Luận & Lời Khuyên Vàng

Qua những phân tích trên, hy vọng bạn đã có cái nhìn sâu sắc hơn về đòn bẩy là gì. Nó không phải là một lối tắt trên hành trình đầu tư, mà là một công cụ đòi hỏi kỹ năng và sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Sức mạnh khuếch đại của đòn bẩy có thể mang lại lợi nhuận vượt trội, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ thua lỗ nhanh chóng nếu bị lạm dụng hoặc sử dụng sai cách.

Để có thể làm chủ công cụ này, nhà đầu tư cần trang bị đầy đủ kiến thức, rèn luyện kỷ luật giao dịch và xây dựng một chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả. Với những người mới bắt đầu, việc dành thời gian học hỏi, tích lũy kinh nghiệm và hiểu rõ bản chất của rủi ro là bước đi khôn ngoan và cần thiết trước khi nghĩ đến việc sử dụng đòn bẩy trong các quyết định đầu tư của mình.