Menu Icon
Giao dịch
VNSC / Đầu Tư

Thâm hụt ngân sách là gì? Nguyên nhân và giải pháp cho thâm hụt ngân sách

View count icon 257
Share link icon
Facebook icon LinkedIn icon Instagram icon

Thâm hụt ngân sách là thách thức lớn với bất kỳ nền kinh tế nào, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động. Hiểu rõ bản chất, nguyên nhân và giải pháp sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện về thâm hụt ngân sách, có thể bình tĩnh đưa ra những quyết định tài chính phù hợp.

Tham-hut-ngan-sach-Nguyen-nhan-hau-qua-va-giai-phap

Thâm hụt ngân sách là gì?

Thâm hụt ngân sách (Budget deficit) hay bội chi ngân sách là tình trạng tổng chi Ngân sách Nhà nước (Ngân sách Chính phủ) vượt quá tổng thu. Điều này thường xảy ra trong giai đoạn kinh tế khó khăn hoặc khi Chính phủ tăng mạnh chi tiêu để kích thích nền kinh tế.

Xét theo nguyên nhân, có 2 loại thâm hụt ngân sách gồm:

  • Thâm hụt ngắn hạn: Xảy ra do các yếu tố bất ngờ như thiên tai, dịch bệnh.
  • Thâm hụt dài hạn: Xuất phát từ cấu trúc kinh tế yếu kém hoặc quản lý tài chính kém hiệu quả.

Theo tài chính công, có 2 loại ngân sách gồm:

  • Thâm hụt cơ cấu: Xảy ra khi Chính phủ ban hành một số chính sách tùy biến, ảnh hưởng đến nguồn thu và chi ngân sách như giảm thuế, tăng trợ cấp xã hội, tăng chi tiêu cho giáo dục hay quốc phòng…
  • Thâm hụt chu kỳ: Xuất hiện theo chu kỳ kinh tế, vào thời điểm kinh tế suy thoái. Khi đó, thu nhập của người dân giảm nên nguồn thu thuế giảm, tỷ lệ thất nghiệp tăng kéo theo trợ cấp thất nghiệp tăng, chi ngân sách tăng.

Xem thêm: Nên đầu tư vào gì khi khủng hoảng kinh tế?

Nguyên nhân dẫn đến thâm hụt ngân sách

Có 3 nguyên nhân chính dẫn tới thâm hụt ngân sách, bao gồm chi ngân sách quá mức,nguồn thu giảm sút và quản lý ngân sách kém hiệu quả:

  • Nguồn thu giảm sút: Khi nền kinh tế suy giảm, nguồn thu từ thuế cũng giảm theo. Bên cạnh đó, các chính sách miễn, giảm thuế hoặc thất thu thuế do trốn thuế cũng làm giảm mạnh nguồn thu của Chính phủ. 
  • Chi ngân sách quá mức: Nhu cầu chi tiêu công tăng cao, đặc biệt cho các dự án hạ tầng, y tế, giáo dục, quốc phòng hoặc các gói cứu trợ kinh tế do thiên tai. Nếu không được kiểm soát tốt, điều này có thể làm cho ngân sách rơi vào tình trạng thâm hụt kéo dài.
  • Vấn đề quản lý tài chính: Quản lý ngân sách không hiệu quả, tham nhũng và lãng phí trong các dự án công là những nguyên nhân sâu xa khiến ngân sách nhà nước rơi vào tình trạng thâm hụt.

Nguyen-nhan-dan-den-tham-hut-ngan-sach

Ví dụ: Trong đại dịch COVID-19, nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp giảm thuế để hỗ trợ doanh nghiệp, chi ngân sách cho y tế tăng cao, dẫn đến thâm hụt ngân sách.

Hậu quả của thâm hụt ngân sách

Thâm hụt ngân sách kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến tài chính quốc gia mà còn tạo ra những hệ lụy kinh tế và xã hội đáng lưu ý. Cụ thể:

  • Nợ công tăng cao: Vay nợ là biện pháp nhiều Chính phủ áp dụng để bù đắp khoản thâm hụt ngân sách. Điều này dẫn đến nợ công tăng cao, tạo gánh nặng trả nợ lớn trong tương lai, ảnh hưởng đến các nguồn lực tài chính dành cho phát triển kinh tế và xã hội.
  • Mất ổn định kinh tế vĩ mô: Trước đây, in thêm tiền cũng là biện pháp bù đắp thâm hụt ngân sách được nhiều quốc gia lựa chọn, không tạo ra nợ công. Tuy nhiên, cách này khiến tình trạng lạm phát tăng cao, đồng tiền mất giá và nhà đầu tư mất niềm tin vào thị trường. Chẳng hạn, các quốc gia như Argentina đã trải qua khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng khi đồng tiền mất giá liên tục do thâm hụt ngân sách.
  • Giảm năng lực phát triển kinh tế: Khi ngân sách quốc gia bị dồn vào trả nợ, các lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế, và phát triển công nghệ sẽ không có đủ nguồn lực để phát triển. Điều này khiến nền kinh tế khó duy trì tăng trưởng bền vững.

Hau-qua-cua-tham-hut-ngan-sach

Giải pháp giảm thiểu thâm hụt ngân sách

Muốn khắc phục tình trạng thâm hụt ngân sách, Chính phủ cần tập trung vào các giải pháp giúp tăng thu, giảm chi và quản lý chi tiêu ngân sách hiệu quả. Cụ thể:

  • Tăng thu ngân sách: Tập trung vào các biện pháp giúp đảm bảo thu thuế đầy đủ, giảm tình trạng trốn thuế và thất thu ngân sách như đảm bảo thu thuế đầy đủ từ các ngành kinh tế mới nổi (thương mại điện tử, dịch vụ số), ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý thuế…
  • Giảm chi tiêu công: Cắt giảm các khoản chi không cần thiết là điều kiện tiên quyết để giảm thâm hụt. Việc giảm biên chế, tinh gọn bộ máy nhà nước là cách giảm chi tiêu công hiệu quả.
  • Cải cách chính sách tài khóa: Chính sách tài khóa cần được thiết kế linh hoạt, giảm sự phụ thuộc vào vay nợ nước ngoài và tăng cường huy động vốn từ trong nước. Hợp tác công tư (PPP) là biện pháp hiệu quả giúp chia sẻ rủi ro tài chính giữa Chính phủ và khu vực tư nhân, đồng thời đảm bảo nguồn lực cho các dự án trọng điểm.

Giai-phap-giam-thieu-tham-hut-ngan-sach

Vai trò của mỗi cá nhân trong việc giảm thâm hụt ngân sách

Quản lý ngân sách không chỉ là trách nhiệm của Chính phủ mà còn cần sự tham gia tích cực của toàn xã hội.

Vai trò của người dân

Người dân có thể góp phần giảm thâm hụt ngân sách bằng cách thực hiện nghĩa vụ thuế đúng quy định, hạn chế các hành vi trốn thuế. Đồng thời, việc giám sát và phản ánh các sai phạm trong quản lý ngân sách cũng là cách giúp chính phủ nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Vai trò của Chính phủ

Chính phủ đóng vai trò quan trọng nhất trong việc giải quyết thâm hụt ngân sách thông qua việc thực hiện các chính sách tài khóa hiệu quả, cắt giảm chi tiêu không cần thiết, tăng hiệu quả quản lý. Đồng thời, Chính phủ có thể tăng thu ngân sách bằng cách cải cách hệ thống thuế, mở rộng cơ sở thuế, hoặc cải thiện thu thuế để đảm bảo nguồn thu ổn định.

Vai-tro-cua-Chinh-phu

Ngoài ra, Chính phủ có thể vay nợ để bù đắp thâm hụt trong ngắn hạn, thực hiện các chính sách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Kinh tế tăng trưởng sẽ mở rộng nguồn thu thuế, giảm gánh nặng nợ công và tạo điều kiện giảm thâm hụt ngân sách bền vững.

Trên đây là những nội dung về khái niệm, nguyên nhân, hậu quả và biện pháp khắc phục thâm hụt ngân sách. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và người dân là nền tảng quan trọng để giải quyết vấn đề này. Mong rằng bài viết này có thể giúp bạn hiểu rõ về thâm hụt ngân sách, không còn quá lo lắng về tình trạng này, tập trung thực hiện tốt vai trò của người dân, góp phần giảm thiểu khoản thâm hụt.

Cùng chủ đề

Nới lỏng định lượng là gì? Tác động của nới lỏng định lượng đến nền kinh tế
Nới lỏng định lượng là gì? Tác động của nới lỏng định lượng đến nền kinh tế

Nới lỏng định lượng (Quantitative Easing – QE) là một trong những chính sách tiền tệ quan trọng được các ngân hàng trung ương sử dụng nhằm kích thích nền …

Author icon VNSC by Finhay Calendar icon 07-02-2025 11:38:51
Bong bóng kinh tế là gì? Tại sao nó được hình thành và bài học rút ra
Bong bóng kinh tế là gì? Tại sao nó được hình thành và bài học rút ra

Bong bóng kinh tế là một hiện tượng phổ biến trong nền kinh tế thị trường, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng khi vỡ. Đây là tình …

Author icon VNSC by Finhay Calendar icon 06-02-2025 10:54:41
PCE là gì? Khái niệm, đặc điểm và vai trò quan trọng trong kinh tế
PCE là gì? Khái niệm, đặc điểm và vai trò quan trọng trong kinh tế

PCE (Personal Consumption Expenditures) hay Chi tiêu Tiêu dùng Cá nhân là chỉ số quan trọng hàng đầu trong kinh tế học, giúp đo lường mức độ chi tiêu của …

Author icon VNSC by Finhay Calendar icon 15-01-2025 4:56:34

Trải nghiệm đầu tư thông minh
cùng VNSC by Finhay

QR Code
QR code tải ứng dụng VNSC by Finhay

VNSC by Finhay - Save & Invest

Chứng khoán & các tài sản khác

icon star icon star icon star icon star icon star 20K