Các phương pháp định giá doanh nghiệp sử dụng phổ biến nhất hiện nay

Định giá doanh nghiệp được xem như một yếu tố quan trọng nhà đầu tư cần hiểu khi tham gia vào thị trường chứng khoán. Trong bài viết này VNSC sẽ trình bày thông tin chi tiết nhất về các phương pháp định giá doanh nghiệp phổ biến hiện nay.

Định giá doanh nghiệp theo phương pháp tỷ số bình quân

Phương pháp tỷ số trung bình ước lượng giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá thông qua tỷ số thị trường trung bình của các doanh nghiệp được so sánh. Các doanh nghiệp so sánh phải đáp ứng các điều kiện sau:

• Giống với doanh nghiệp cần định giá về các yếu tố: ngành nghề chính, rủi ro kinh doanh, rủi ro tài chính và các chỉ số tài chính.
• Có thông tin về giá cổ phiếu được giao dịch thành công trên thị trường tại hoặc gần thời điểm định giá, không quá 1 năm tính từ thời điểm định giá.

Các tỷ số thị trường cần xem xét bao gồm: tỷ số giá trên thu nhập trung bình, tỷ số giá trên doanh thu trung bình, tỷ số giá trên giá trị sổ sách của vốn chủ sở hữu trung bình và tỷ số giá trị doanh nghiệp trên lợi nhuận trước thuế, lãi vay và khấu hao trung bình (tỷ số giá trị doanh nghiệp trên doanh thu).

Trường hợp áp dụng phương pháp tỷ số trung bình

• Cần có ít nhất 03 doanh nghiệp so sánh, ưu tiên các doanh nghiệp đã niêm yết trên sàn chứng khoán hoặc đăng ký giao dịch trên UPCoM.

Nguyên tắc thực hiện:

• Xác định các chỉ số tài chính và tỷ số thị trường phải nhất quán cho tất cả các doanh nghiệp so sánh và doanh nghiệp cần định giá.
• Các chỉ số tài chính và tỷ số thị trường của các doanh nghiệp so sánh từ các nguồn khác nhau cần được kiểm tra và điều chỉnh để đảm bảo tính nhất quán trước khi sử dụng trong định giá.

Các bước xác định giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp như sau:

• Bước 1: Đánh giá và chọn lựa các doanh nghiệp so sánh.
• Bước 2: Xác định các tỷ số thị trường sử dụng để ước tính giá trị doanh nghiệp cần định giá.
• Bước 3: Ước tính giá trị bằng vốn chủ sở hữu.

Định giá doanh nghiệp theo phương pháp giá giao dịch

Phương pháp giá giao dịch dựa trên giá giao dịch thành công của phần vốn góp hoặc cổ phần trên thị trường để ước tính giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá.

• Trường hợp áp dụng phương pháp giá giao dịch: Doanh nghiệp cần định giá phải có ít nhất 03 giao dịch chuyển nhượng phần vốn góp hoặc cổ phần thành công trên thị trường trong vòng 1 năm tính từ thời điểm định giá.
• Nguyên tắc áp dụng: Thẩm định viên cần xem xét việc điều chỉnh giá các giao dịch thành công để phù hợp với thời điểm định giá nếu cần thiết.
• Ước tính giá trị bằng vốn chủ sở hữu: Giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp được tính dựa trên giá bình quân theo khối lượng giao dịch của ít nhất 03 giao dịch chuyển nhượng phần vốn góp hoặc cổ phần gần nhất trước thời điểm định giá.

Trong trường hợp doanh nghiệp đã niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán hoặc đăng ký giao dịch trên UPCoM, giá cổ phiếu để tính giá thị trường vốn chủ sở hữu là giá giao dịch hoặc giá đóng cửa của cổ phiếu tại hoặc gần nhất với thời điểm định giá, và phải có giao dịch của cổ phiếu này trong vòng 30 ngày kể từ thời điểm định giá trở về trước.

Định giá doanh nghiệp theo phương pháp tài sản

Phương pháp tài sản dựa trên tổng giá trị các tài sản thuộc quyền sở hữu và sử dụng của doanh nghiệp để ước tính giá trị của doanh nghiệp cần định giá. Pháp luật quy định phương pháp này được áp dụng cho việc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ.

Nguyên tắc thực hiện:

• Tất cả các tài sản của doanh nghiệp, bao gồm tài sản hoạt động và tài sản phi hoạt động, được xem xét trong quá trình định giá.
• Giám đốc doanh nghiệp cần thực hiện kiểm kê, phân loại tài sản và cung cấp tài liệu chứng minh quyền sở hữu, sử dụng tài sản cho thẩm định viên, cũng như hỗ trợ khảo sát hiện trạng tài sản. Thẩm định viên cần xem xét các giả thiết (nếu cần) và đưa ra hạn chế trong chứng thư và báo cáo kết quả định giá nếu không được cung cấp đầy đủ thông tin và hỗ trợ.

Giá trị tài sản theo giá trị thị trường tại thời điểm định giá. Tài sản sổ sách kế toán cần được định giá đúng với giá trị thị trường, một số trường hợp cá biệt khác. Tài sản vô hình không ghi nhận trên sổ sách kế toán và các tài sản khác cần được áp dụng phương pháp định giá phù hợp.

Tỷ giá ngoại tệ được áp dụng theo hướng dẫn của Chuẩn mực kế toán Việt Nam.

Các bước tiến hành:

• Bước 1: Ước tính tổng giá trị các tài sản hữu hình lẫn tài sản tài chính của doanh nghiệp.
• Bước 2: Ước tính tổng giá trị tài sản vô hình của doanh nghiệp.
• Bước 3: Ước tính giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá.

Ví dụ: ​​Giả sử chúng ta có một doanh nghiệp sản xuất mỹ phẩm và muốn định giá giá trị của doanh nghiệp theo phương pháp tài sản. Các tài sản chính của công ty bao gồm:

• Nhà xưởng và trang thiết bị sản xuất: 500.000.000
• Máy móc và dụng cụ: 200.000.000
• Hàng tồn kho: 100.000.000
• Bằng sáng chế và quyền sở hữu trí tuệ: 50.000.000
• Tiền mặt trong tài khoản ngân hàng: 50.000.000
• Các khoản đầu tư khác: 100.000.000

Vậy tổng tài sản của công ty là: 500.000.000 + 200.000.000 + 100.000.000 + 50.000.000 + 50.000.000 + 100.000.000 = 1.000.000.000 

Ngoài ra, công ty cũng có các khoản nợ phải trả như sau:

• Nợ vay từ ngân hàng: 300.000.000
• Nợ vay từ nhà cung cấp: 50.000.000
• Nợ thuế: 20.000.000

Tổng nợ phải trả của công ty là: 300.000.000 + 50.000.000 + 20.000.000 = 370.000.000 

Áp dụng công thức định giá theo phương pháp tài sản, giá trị của vốn chủ sở hữu sẽ là:

Giá của vốn chủ sở hữu = Tổng tài sản – Tổng nợ phải trả

= 1.000.000.000 – 370.000.000

= 630.000.000

Vì vậy, giá trị của vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp này theo phương pháp tài sản là 630.000.000 VND.

Định giá doanh nghiệp theo phương pháp chiết khấu dòng tiền tự do của doanh nghiệp

Phương pháp chiết khấu dòng tiền tự do đưa ra giá trị doanh nghiệp cần định giá bằng cách tính tổng giá trị chiết khấu dòng tiền tự do với giá trị hiện tại của tài sản không liên quan đến hoạt động kinh doanh tại thời điểm định giá. Nếu doanh nghiệp cần định giá là một công ty cổ phần, phương pháp này được áp dụng với giả định xem xét cổ phiếu ưu đãi như cổ phiếu thông thường. Giả định này phải được nêu rõ trong phần hạn chế của Chứng thư định giá và Báo cáo kết quả định giá.

Các bước để xác định giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp:

• Bước 1: Dự đoán dòng tiền tự do của doanh nghiệp cần định giá.
• Bước 2: Tính chi phí sử dụng vốn trung bình có trọng số của doanh nghiệp cần định giá.
• Bước 3: Ước lượng giá trị dư của dòng tiền tự do sau giai đoạn dự báo.
• Bước 4: Tính giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá.

Định giá doanh nghiệp theo chiết khấu dòng cổ tức

Phương pháp chiết khấu dòng cổ tức là kỹ thuật định giá vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp thông qua việc ước lượng tổng giá trị dòng cổ tức đã được chiết khấu của doanh nghiệp đang được định giá. Khi doanh nghiệp là công ty cổ phần, phương pháp này được áp dụng với giả định xem cổ phiếu ưu đãi như cổ phiếu thường. Điều này cần được ghi rõ trong phần hạn chế của Chứng thư định giá và Báo cáo kết quả định giá.

Các bước xác định giá trị vốn chủ sở hữu như sau:

Bước 1: Dự đoán dòng cổ tức của doanh nghiệp cần định giá, bao gồm tỷ lệ chia cổ tức và tốc độ tăng trưởng cổ tức. Giai đoạn dự báo dòng cổ tức tối thiểu là 3 năm, dựa trên đặc điểm doanh nghiệp, lĩnh vực kinh doanh và bối cảnh kinh tế. Đối với doanh nghiệp mới hoặc đang phát triển nhanh, giai đoạn dự đoán dòng cổ tức có thể kéo dài cho đến khi doanh nghiệp đạt đến giai đoạn tăng trưởng ổn định. Đối với doanh nghiệp hoạt động có thời hạn, giai đoạn dự đoán dòng cổ tức cần được xác định dựa trên tuổi thọ của doanh nghiệp.

Bước 2: Tính chi phí sử dụng vốn chủ sở hữu theo hướng dẫn tại điểm 6.4 của Tiêu chuẩn này.

Bước 3: Ước tính giá trị vốn chủ sở hữu cuối kỳ dự báo dựa trên các trường hợp sau:

• Trường hợp 1: Dòng cổ tức không tăng trưởng và kéo dài vô tận. Công thức: Vπ = Dπ + 1 / Re
• Trường hợp 2: Dòng cổ tức tăng trưởng đều đặn mỗi năm và kéo dài vô tận. Công thức: Vπ = Dπ + 1 / Re – g
• Trường hợp 3: Doanh nghiệp chấm dứt hoạt động vào cuối kỳ dự báo và giá trị cuối kỳ dự báo được xác định theo giá trị thanh lý.

Bước 4: Tính giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá bằng cách cộng tổng các giá trị sau: giá trị hiện tại thuần của các dòng cổ tức, giá trị hiện tại vốn chủ sở hữu cuối kỳ dự báo, giá trị các tài sản không liên quan đến hoạt động kinh doanh và tài sản hoạt động chưa được thể hiện trong dòng cổ tức.

Định giá doanh nghiệp theo chiết khấu dòng tiền tự do vốn chủ sở hữu

Phương pháp chiết khấu dòng tiền tự do cho vốn chủ sở hữu là kỹ thuật định giá giá trị vốn chủ sở hữu của một doanh nghiệp dựa trên việc ước lượng tổng giá trị của dòng tiền tự do đã được chiết khấu của doanh nghiệp đó.

Khi doanh nghiệp cần định giá là công ty cổ phần, phương pháp này được áp dụng với giả định xem cổ phiếu ưu đãi của doanh nghiệp như là cổ phiếu thường. Giả định này cần được ghi rõ trong phần giới hạn của Chứng chỉ định giá và Báo cáo kết quả định giá.

Các bước để xác định giá trị vốn chủ sở hữu:

• Bước 1: Dự đoán dòng tiền tự do cho vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá. Thẩm định viên sẽ dựa vào đặc điểm doanh nghiệp, ngành kinh doanh và bối cảnh kinh tế để chọn mô hình tăng trưởng phù hợp. Giai đoạn dự đoán dòng tiền tối thiểu là 3 năm. 

Đối với doanh nghiệp mới hoặc đang trong quá trình phát triển nhanh chóng, giai đoạn dự đoán dòng tiền có thể kéo dài đến khi doanh nghiệp đạt đến giai đoạn tăng trưởng ổn định. Đối với doanh nghiệp hoạt động có thời hạn, giai đoạn dự đoán dòng tiền cần được xác định dựa trên tuổi thọ của doanh nghiệp.

• Bước 2: Ước tính chi phí sử dụng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá.
• Bước 3: Ước tính giá trị vốn chủ sở hữu cuối kỳ dự đoán.
• Bước 4: Ước tính giá trị vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp cần định giá.

Trên đây là toàn bộ thông tin về các phương pháp định giá doanh nghiệp. Trong thực tế, việc xác định giá trị của một công ty thường rất phức tạp và yêu cầu dành thời gian để nghiên cứu và đánh giá. Việc định giá không chỉ đơn thuần là việc tính toán các con số, để định giá doanh nghiệp còn là quá trình trau dồi kiến thức, tích lũy kinh nghiệm và tư duy nhạy bén.