Nhìn lại 5 cuộc khủng hoảng tài chính tàn khốc trong lịch sử

Khủng hoảng tài chính một khi đã diễn ra sẽ ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến toàn bộ nền kinh tế. Hãy cùng VNSC tìm hiểu về khủng hoảng tài chính cũng như 5 cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất đã diễn ra trong quá khứ để có cái nhìn trực quan về sự việc này nhé! 

Khủng hoảng tài chính là gì?

Khủng hoảng tài chính (Financial Crisis) là tên gọi của những cuộc khủng hoảng khi hệ thống tài chính sụp đổ, tài sản mất giá trị nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán, ngân hàng và các tổ chức khác trong nền kinh tế.

Một số loại khủng hoảng tài chính phổ biến như:

• Khủng hoảng ngân hàng: Xảy ra khi một lượng lớn các ngân hàng hoặc tổ chức tài chính bị sụt giảm giá trị đột ngột hoặc phá sản hoàn toàn. Nguyên nhân do các yếu tố như nợ xấu, dự trữ vốn không đủ hoặc mất niềm tin của công chúng.
• Khủng hoảng tiền tệ: Xảy ra khi đồng tiền của một quốc gia bị sự sụt giảm giá trị nhanh chóng so với các loại tiền tệ khác. Điều này dẫn đến lạm phát, lãi suất cao và bất ổn kinh tế.
• Khủng hoảng nợ: Xảy ra khi một quốc gia hoặc một thực thể lớn (như tập đoàn) không thể đáp ứng các nghĩa vụ nợ của mình. Điều này gây ra vỡ nợ trong việc thanh toán, ảnh hưởng liên tiếp đến hệ thống tài chính.
• Bong bóng đầu cơ và sự cố thị trường: Bong bóng tài sản sẽ xuất hiện khi giá của một số tài sản nhất định (như bất động sản, cổ phiếu hoặc hàng hóa) tăng nhanh và không bền vững do đầu cơ thúc đẩy. Bong bóng vỡ sẽ dẫn đến giá trị tài sản giảm nhanh chóng, gây ra sự gián đoạn kinh tế đáng kể.
• Khủng hoảng nợ quốc gia: Xảy ra khi chính phủ không thể đáp ứng các nghĩa vụ nợ của mình, dẫn đến sự mất niềm tin dân chúng vào khả năng quản lý tài chính của đất nước.

Hậu quả của khủng hoảng tài chính

Hậu quả của một cuộc khủng hoảng tài chính thế giới có thể sâu rộng và tác động đến nhiều khía cạnh khác nhau của nền kinh tế cũng như xã hội. Dưới đây là một số hậu quả phổ biến:

Hậu quả về kinh tế

Chắc chắn một cuộc khủng hoảng tài chính sẽ dẫn đến sự suy thoái đáng kể trong hoạt động kinh tế, gây ra hậu quả dài hạn. Cụ thể như cuộc khủng hoảng ngân hàng dẫn đến một thời gian dài giảm cho vay và trì trệ kinh tế.

Cuộc khủng hoảng tài chính ở quốc gia này cũng có thể tác động lan tỏa đến các nền kinh tế khác. Trong nhiều trường hợp, nó còn gây ra sự thất bại của ngân hàng và khủng hoảng tín dụng, nguy cơ dẫn đến sự phá sản của nhiều tổ chức tài chính. Từ đó làm người dân mất đi niềm tin vào hệ thống ngân hàng, khiến họ khó tiếp cận tín dụng hơn.

Các chính phủ sẽ phải can thiệp vào cuộc khủng hoảng tài chính bằng cách bơm vốn vào nền kinh tế, giải cứu các tổ chức gặp khó khăn và thực hiện nhiều biện pháp kích thích. Điều này đôi khi làm gia tăng mức nợ chính phủ và thâm hụt ngân sách.

Hậu quả về xã hội

Trong cuộc khủng hoảng tài chính, các doanh nghiệp rất khó khăn để duy trì hoạt động nên sẽ sa thải người lao động dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp tăng đáng kể. Đồng thời, sự bất ổn kinh tế trong cuộc khủng hoảng dẫn đến giảm chi tiêu khi mọi người trở nên thận trọng hơn với tiền của mình. 

Trong trường hợp khủng hoảng tài chính có liên quan đến bong bóng thị trường nhà ở, giá trị tài sản có thể giảm mạnh. Khi đó người dân trở nên thất vọng với tình hình tài chính và sẽ yêu cầu việc thay đổi hoặc cải cách bằng cách biểu tình, phong trào chính trị,…

Hướng giải quyết khủng hoảng tài chính

Giải quyết khủng hoảng tài chính là một nhiệm vụ phức tạp đòi hỏi nỗ lực phối hợp từ chính phủ, Ngân hàng Trung ương, tổ chức tài chính và các bên liên quan khác. Sau đây là một số chiến lược có thể được sử dụng để giải quyết và giảm thiểu tác động của cuộc khủng hoảng tài chính:

Ổn định hệ thống tài chính

• Cung cấp thanh khoản khẩn cấp: Ngân hàng trung ương sẽ bơm thanh khoản vào hệ thống tài chính để ngăn chặn khủng hoảng tín dụng và đảm bảo rằng các ngân hàng có đủ vốn cần thiết để hoạt động.
• Tái cấp vốn cho các tổ chức yếu kém: Các tổ chức tài chính gặp khó khăn cần được tái cấp vốn để khôi phục sự ổn định và khả năng cho vay.

Cải cách pháp lý

• Tăng cường giám sát: Tăng cường khung pháp lý để đảm bảo tổ chức tài chính duy trì đủ vốn dự trữ, quản lý rủi ro hiệu quả và tuân thủ các thông lệ cho vay thận trọng.
• Thực hiện báo cáo minh bạch: Yêu cầu tổ chức tài chính cung cấp thông tin rõ ràng và kịp thời về tình hình tài chính cũng như nguy cơ rủi ro của họ.

Chính sách tài khóa và tiền tệ

• Thực hiện các biện pháp kích thích: Chính phủ có thể sử dụng các công cụ chính sách tài khóa như tăng chi tiêu chính phủ hoặc cắt giảm thuế để kích thích hoạt động kinh tế.
• Điều chỉnh lãi suất: Ngân hàng trung ương sử dụng chính sách tiền tệ để tác động đến lãi suất, giúp tín dụng trở nên dễ tiếp cận hơn.

Giải quyết các vấn đề tài chính

• Thành lập công ty quản lý tài sản: Thành lập đơn vị chuyên trách để mua và quản lý tài sản có vấn đề, giúp làm sạch bảng cân đối kế toán của tổ chức tài chính.
• Cung cấp hỗ trợ có mục tiêu: Có thể thông qua các khoản tài trợ, khoản vay hoặc trợ cấp thất nghiệp nhằm hỗ trợ các đối tượng khó khăn.
• Khôi phục niềm tin: Xây dựng lại niềm tin vào hệ thống tài chính bằng cách chứng minh rằng các bước cần thiết đang được thực hiện để ngăn chặn khủng hoảng tái diễn.

Cải cách cơ cấu dài hạn

• Nỗ lực phối hợp: Hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế khác để giải quyết thách thức tài chính toàn cầu và ngăn chặn sự lây lan.
• Tăng cường các thể chế tài chính: Nhằm nâng cao khả năng phục hồi và ổn định của thể chế tài chính như yêu cầu cao hơn về vốn và cải thiện các biện pháp quản lý rủi ro.
• Thúc đẩy đa dạng hóa kinh tế: Khuyến khích một nền kinh tế cân bằng và đa dạng hơn để giảm thiểu tình trạng dễ bị tổn thương trước các cuộc khủng hoảng trong tương lai.

5 Cuộc khủng hoảng tài chính tàn khốc trong lịch sử

Sau đây là 5 cuộc khủng hoảng tài chính gây ra hậu quả cực kỳ nghiêm trọng và phải mất rất lâu để có thể hồi phục lại nền kinh tế:

Cú sốc giá dầu OPEC 1973

Năm 1973, các nước thành viên của Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) đã thực hiện lệnh cấm vận dầu mỏ đối với một số nước phương Tây, trong đó có Hoa Kỳ, nhằm đáp lại sự ủng hộ chính trị dành cho Israel trong Chiến tranh Yom Kippur. 

Kết quả là giá dầu tăng vọt, tăng gấp bốn lần từ khoảng 3 USD/thùng lên gần 12 USD/thùng chỉ trong vài tháng. Giá dầu tăng đột ngột và mạnh mẽ đã gây ra những hậu quả sâu rộng về kinh tế và địa chính trị.

Sự tăng giá dầu đã gây ra nhiều tác động tới thế giới: 

• Lệnh cấm vận đã khiến các công ty dầu mỏ tìm cách mở rộng nguồn cung dầu ở nhiều nơi, thậm chí cả Bắc Cực. 
• Việc sản xuất và phân phối bị gián đoạn khiến nền kinh tế tăng trưởng chậm hơn, thâm chí rơi vào suy thoái.

Cú sốc giá dầu của OPEC năm 1973 là một sự kiện then chốt định hình các chính sách và chiến lược năng lượng trên toàn thế giới. Nó nhấn mạnh tính dễ bị tổn thương của các nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào dầu mỏ và tầm quan trọng của việc khai thác năng lượng.

Đại khủng hoảng Hoa Tulip ở Hà Lan

Cuộc khủng hoảng hoa tulip là một bong bóng kinh tế đầu cơ xảy ra ở Hà Lan vào đầu thế kỷ 17, đặc biệt là từ năm 1636 đến năm 1637. 

Hoa tulip, có nguồn gốc từ Đế chế Ottoman, đã trở thành biểu tượng địa vị ở Cộng hòa Hà Lan. Sự hiếm có, màu sắc rực rỡ và đa dạng khiến chúng được săn đón rất nhiều. Khi nhu cầu tăng cao, giá cả cũng tăng theo và các nhà đầu cơ tham gia thị trường với hy vọng kiếm được lợi nhuận đáng kể.

Vào thời kỳ đỉnh cao, giá của những củ hoa tulip quý hiếm lên tới mức cao ngất ngưởng, một số củ được đổi lấy giá tương đương với một ngôi nhà sang trọng. Tuy nhiên, sự đầu cơ này không bền vững.

Vào tháng 2 năm 1637, thị trường đột ngột sụp đổ. Người mua từ chối trả mức giá tăng cao và sự hoảng loạn bắt đầu. Điều này gây ra hiệu ứng domino, khiến thị trường hoa tulip sụp đổ hoàn toàn. Nhiều nhà đầu tư phải đối mặt với tổn thất tài chính đáng kể và nền kinh tế Hà Lan trải qua một thời kỳ hỗn loạn ngắn ngủi.

Cơn sốt hoa Tulip đóng vai trò như một câu chuyện cảnh báo về sự nguy hiểm của bong bóng đầu cơ và tầm quan trọng của việc đầu tư hợp lý, sáng suốt. 

Khủng hoảng tài chính năm 2008

Nguyên nhân khủng hoảng tài chính 2008 (GFC) như sau:

Trước cuộc khủng hoảng, thị trường nhà đất đã bùng nổ với đặc điểm là giá nhà tăng vọt và hoạt động cho vay thế chấp rủi ro cao. Bong bóng nhà đất vỡ dẫn đến giá trị bất động sản giảm mạnh, gây ra tình trạng vỡ nợ thế chấp trên diện rộng. Tiếp theo, sự phá sản của Lehman Brothers – ngân hàng đầu tư thế giới lớn nhất lúc bấy giờ vào tháng 9 năm 2008 được coi là một sự kiện quan trọng làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng. Các ngân hàng phải đối mặt với tình trạng thiếu thanh khoản và gặp khó khăn trong việc cho doanh nghiệp và người tiêu dùng vay, dẫn đến khủng hoảng tín dụng. Thị trường chứng khoán lao dốc, gây thiệt hại đáng kể cho nhà đầu tư trên toàn thế giới.

Chính phủ Hoa Kỳ đã triển khai Chương trình cứu trợ tài sản gặp khó khăn (TARP) để bơm vốn vào các ngân hàng đang gặp khó khăn. Tuy nhiên nó vẫn gây ra những hậu quả nghiêm trọng như tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, thị trường nhà đất sụt giảm, niềm tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp giảm mạnh. Cuộc khủng hoảng cũng bộc lộ những điểm yếu trong khuôn khổ pháp lý và dẫn đến những cải cách đáng kể trong giám sát tài chính.

Đại khủng hoảng 1929 – 1939

Cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu tàn khốc bắt đầu từ năm 1929 và kéo dài cho đến cuối những năm 1930. Đó là cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng nhất thế kỷ 20, ảnh hưởng đến hầu hết mọi quốc gia trên thế giới.

Nguyên nhân gây ra bởi Vụ sụp đổ Phố Wall năm 1929 – Vào ngày 29/10/1929, 16.410.030 cổ phiếu trên Sàn chứng khoán New York bị bán tháo ồ ạt trong một phiên giao dịch. Hàng tỉ đô la đã bốc hơi khiến hàng ngàn nhà đầu tư gặp khó khăn. Bảng điện phản ánh tình hình thị trường thậm chí còn gặp lỗi do không thể xử lý được lượng dữ liệu lớn như vậy chỉ trong khoảng thời gian ngắn.

Sự kiện này đã khiến nhiều doanh nghiệp đóng cửa, sản xuất công nghiệp sụt giảm, tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt đến mức chưa từng thấy, sụt giảm mạnh trong chi tiêu và đầu tư của người tiêu dùng. Hệ thống ngân hàng bị căng thẳng nghiêm trọng với nhiều ngân hàng phá sản và người gửi tiền mất tiền tiết kiệm. Cuộc Đại suy thoái đã dẫn đến nghèo đói và đau khổ lan rộng, với nhiều người phải vật lộn để đáp ứng những nhu cầu cơ bản. Nó cũng thúc đẩy tình trạng bất ổn xã hội và cực đoan chính trị ở nhiều quốc gia.

Các chính phủ trên khắp thế giới đã phải vật lộn để ứng phó một cách hiệu quả vì các công cụ chính sách và lý thuyết kinh tế chưa được phát triển tốt vào thời điểm đó.

Một loạt chính sách do Tổng thống Hoa Kỳ Franklin D. Roosevelt thực hiện, nhằm chống khủng hoảng kinh tế thông qua sự can thiệp của chính phủ, các dự án cơ sở hạ tầng và các chương trình xã hội. 

Khủng hoảng tài chính Châu Á 1997

Cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 nghiêm trọng ảnh hưởng đến nhiều quốc gia ở châu Á, chủ yếu là Thái Lan, Indonesia, Hàn Quốc, Malaysia và Philippines. 

Nó bắt đầu với sự mất giá của đồng Baht Thái vào tháng 7 năm 1997, dẫn đến hiệu ứng lan truyền khắp khu vực. Cuộc khủng hoảng được gây ra bởi các yếu tố như vay mượn quá mức, đầu tư đầu cơ và quy định tài chính yếu kém. Hậu quả là sự mất giá tiền tệ trên diện rộng, lãi suất tăng vọt và suy thoái kinh tế. 

Mối quan hệ giữa khủng hoảng tài chính và thị trường chứng khoán

Mối quan hệ giữa khủng hoảng tài chính và thị trường chứng khoán rất phức tạp. 

• Trong cuộc khủng hoảng tài chính, thị trường chứng khoán thường sụt giảm đáng kể do sự bất ổn tăng cao, niềm tin của nhà đầu tư giảm mạnh. Điều này đặc biệt đúng đối với các lĩnh vực bị ảnh hưởng trực tiếp nhất bởi cuộc khủng hoảng như ngân hàng và bất động sản. 
• Ngược lại, giá cổ phiếu giảm mạnh sẽ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng tài chính bằng cách làm xói mòn của cải và có khả năng dẫn đến suy thoái kinh tế nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, thị trường chứng khoán đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi vì chúng phản ánh tâm lý nhà đầu tư và thể hiện tích cực với các biện pháp chính sách nhằm ổn định nền kinh tế.

Trên đây là thông tin chi tiết về khủng hoảng tài chính. Các chính sách phản ứng nhanh chóng của chính phủ là rất quan trọng để ổn định nền kinh tế. Việc quản lý tài chính thận trọng, đánh giá rủi ro và hợp tác quốc tế trong việc ngăn ngừa và giảm thiểu các cuộc khủng hoảng trong tương lai là cực kỳ quan trọng mà mỗi quốc gia đều phải thực hiện một cách kỷ luật, kịp thời.