Thuế thu nhập cá nhân là gì? Một số điều cần lưu ý về thuế thu nhập cá nhân

Thuế thu nhập cá nhân là một trong những nghĩa vụ của công dân cần đóng góp cho ngân sách nhà nước nhằm tạo ra giá trị cho cộng đồng cũng như sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên, nhiều người lao động vẫn không hiểu rõ về vấn đề quan trọng này. Vây cách tính thuế thu nhập cá nhân như thế nào? Tại sao cần tra cứu thông tin thuế thu nhập cá nhân?

Thuế thu nhập cá nhân là gì?

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là phần tiền được trích nộp từ một phần nguồn thu nhập của người tạo ra thu nhập đóng cho cơ quan Thuế để nộp vào ngân sách nhà nước sau khi thực hiện các giảm trừ thích hợp. Thuế TNCN hiện không áp dụng đối với các cá nhân có thu nhập thấp dưới mức quy định phải đóng thuế.

Mức đóng thuế TNCN của mỗi người không giống nhau do phụ thuộc vào các yếu tố giảm trừ và nguồn thu nhập, thu nhập càng nhiều thì mức thuế TNCN càng cao.

Vai trò của thuế thu nhập cá nhân

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là thuế thu trực tiếp dựa trên thu nhập của mỗi cá nhân. Nó góp vai trò quan trọng trong sự phát triển của Nhà nước và xã hội. 

Góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước

Các loại thuế nói chung và thuế TNCN nói riêng là công cụ chủ yếu của Nhà nước nhằm huy động một bộ phận của cải trong xã hội để tạo ra nguồn thu cho Ngân sách nhà nước (NSNN). 

Mức thu thuế sẽ tỷ lệ thuận với sự phát triển của nền kinh tế và mức sống của người dân, thu nhập càng cao thì thuế TNCN càng cao. 

Ngoài ra, thuế TNCN cũng giúp hạn chế sự thất thu của thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) trong trường hợp có sự thông đồng giữa các doanh nghiệp hoặc các doanh nghiệp với cá nhân. Để giảm thuế TNDN, doanh nghiệp có thể kê khai những chi phí phải trả cho cá nhân cao hơn, từ đó trốn thuế TNDN. Khi đó, cá nhân nhận được khoản nói trên sẽ phải nộp thêm thuế TNCN tương ứng với phần thu nhập được kê khai.

Bên cạnh đó, các loại thuế xuất nhập khẩu có xu hướng giảm dần do yêu cầu về tự do hóa thương mại nên thuế TNCN càng trở nên quan trọng trong nguồn thu của ngân sách Nhà nước. Nền kinh tế phát triển sẽ kéo theo thu nhập bình quân đầu người của cá nhân tăng, vì thế thuế thu nhập cá nhân sẽ góp phần quan trọng vào việc tăng thu cho ngân sách Nhà nước.

Góp phần thực hiện công bằng xã hội và giảm phân hóa giàu nghèo

Đây chính là vai trò đặc trưng và cơ bản nhất của thuế TNCN. Do có sự điều tiết trực tiếp vào thu nhập của mỗi cá nhân cùng tính chất lũy tiến nên thuế TNCN giúp thu hẹp chênh lệch về thu nhập giữa các cá nhân.

Tính công bằng của thuế TNCN được thể hiện ở chỗ mức đóng thuế thu nhập cá nhân được áp dụng trên cơ sở tính đến điều kiện và hoàn cảnh sống của người nộp thuế. Người nộp thuế không bị giới hạn về các khoản giảm trừ gia cảnh hay số lần tham gia từ thiện, nhân đạo,.. 

Như vậy, cùng nguồn thu nhập bằng nhau nhưng các cá nhân có thể thực hiện những nghĩa vụ thuế khác nhau do sự khác biệt về điều kiện và hoàn cảnh. Đây là một đặc điểm mà các loại thuế gián thu không có khả năng tính đến được bởi vì nghĩa vụ thuế chỉ phát sinh khi hành vi tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ xảy ra. Một số quốc gia còn có quy định miễn hoặc giảm thuế đối với cá nhân mang gánh nặng xã hội.

Công cụ gắn với việc thực hiện chính sách kinh tế, chính sách xã hội của Nhà nước

Ngoài là nguồn thu quan trọng của NSNN, thuế TNCN cũng là một trong những công cụ được Nhà nước sử dụng nhằm điều tiết vĩ mô nền kinh tế. 

Loại thuế này có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiêu dùng và thanh toán của cá nhân. Chính vì vậy, Nhà nước có thể khuyến khích hoặc hạn chế người dân đầu tư, tạo điều kiện hay không tạo điều kiện tiết kiệm thông qua cơ chế đánh thuế hoặc không đánh thuế thu nhập đối với thu nhập từ hoạt động đầu tư, thu nhập từ lãi tiết kiệm.

Ngoài ra, Nhà nước cũng phải xây dựng một hệ thống thu thuế, từ đó đánh giá được tình hình thu nhập của dân cư cũng như thực trạng nền kinh tế. Đánh giá thuế TNCN còn giúp Nhà nước xây dựng các chính sách kinh tế khác phù hợp với thị trường.

Góp phần giúp nhà nước kiểm soát thu nhập và phát hiện thu nhập bất hợp pháp

Thực tế đã chứng minh có không ít các khoản thu nhập của một số cá nhân xuất phát các hành vi bất hợp pháp hoặc lợi dụng những kẽ hở của pháp luật mà nhà nước không kiểm soát được. 

Bên cạnh đó còn là các vấn nạn xã hội như tham ô, nhận hối lộ, trốn thuế, lừa đảo chiếm đoạt tài sản… Những hành vi này gây ảnh hưởng xấu đến đời sống kinh tế và xã hội của các quốc gia. Một trong số những biện pháp nhằm chống lại những hành vi trên chính là chính sách về thuế TNCN.

Việc quản lý thuế TNCN giúp Nhà nước kiểm soát nguồn thu nhập của mỗi cá nhân và sớm phát hiện những nguồn thu bất thường, từ đó có những biện pháp điều tra kịp thời và hạn chế rủi ro cho tài chính quốc gia. 

Lý do người lao động phải nộp thuế thu nhập cá nhân là gì?

Như đã giải thích ở trên về những vai trò quan trọng của thuế TNCN, việc đóng thuế là nghĩa vụ của công dân nhằm gia tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước, đảm bảo công bằng xã hội và rút ngắn khoảng cách giàu nghèo.

Đối tượng phải chịu thuế thu nhập cá nhân

Đối tượng phải đóng thuế TNCN được quy định tại Điều 2 Luật Thuế thu nhập cá nhân 2007, bao gồm:

Đối với cá nhân cư trú: Là cá nhân có thu nhập chịu thuế phát sinh trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam và đáp ứng một trong các điều kiện dưới đây:

• Có mặt tại Việt Nam trên 183 ngày (tính trong một năm dương lịch) hoặc liên tục 12 tháng kể từ ngày đầu tiên có mặt tại Việt Nam, ngày đến và ngày đi được tính là 01 ngày. Ngày đến và ngày đi được xác định dựa trên chứng thực của cơ quan quản lý xuất nhập cảnh trên hộ chiếu (hoặc giấy thông hành), trường hợp nhập cảnh và xuất cảnh trong cùng ngày thì sẽ được coi là một ngày cư trú.
• Đã đăng ký thường trú tại Việt Nam hoặc có thuê nhà theo hợp đồng ngắn hạn

Đối với cá nhân không cư trú: là cá nhân có thu nhập chịu thuế phát sinh trong lãnh thổ Việt Nam và không đáp ứng đủ điều kiện của cá nhân cư trú như trên.

Xem thêm:

• Hướng dẫn cách tính thuế thu nhập cá nhân mới đơn giản nhất từ tiền lương, tiền công

Thời điểm bạn cần tra cứu mã số thuế cá nhân

Mã số thuế cá nhân là một dãy bao gồm 10 chữ số, cá nhân người lao động không thường ghi nhớ dãy số này. Trong trường hợp cần sử dụng mã số thuế để thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thuế hoặc vấn đề phát sinh trong quá trình làm việc cần kê khai mã số thuế thì người lao động sẽ cần tra cứu thông tin thuế TNCN của mình.

Một số điều cần lưu ý về thuế thu nhập cá nhân

Thời hạn nộp thuế thu nhập cá nhân

Thời hạn nộp thuế TNCN thường được quy định theo thời hạn quyết toán thuế riêng của từng doanh nghiệp, nơi người đóng thuế làm việc. Tuy nhiên, kỳ quyết toán thuế thường sẽ vào khoảng tháng 3 hàng năm.

Đối tượng phải đóng thuế thu nhập cá nhân là người có thu nhập cao hơn mức quy định đóng thuế của nhà nước, bao gồm thu nhập thường xuyên và thu nhập không thường xuyên.

Khấu trừ thuế TNCN tại nguồn

Thuế thu nhập cá nhân được sử dụng như một công cụ đo lường và cân bằng xã hội giữa cá nhân đối với nguồn thu của Nhà nước, từ đó sản sinh ra khái niệm khấu trừ thuế TNCN tại nguồn.

Tờ khai thuế TNCN

Có rất nhiều mẫu tờ khai thuế thu nhập cá nhân dành riêng cho những đối tượng khác nhau, phục vụ cho nhiều mục đích sử dụng khác nhau như: Khai thuế TNCN, quyết toán thuế TNCN, khấu trừ thuế TNCN. Bạn cần lưu ý để sử dụng đúng mẫu tờ khai phù hợp.

Các khoản thu nhập được miễn thuế

Bên thu nhập phải chịu thuế, cũng có một số khoản tiền được miễn thuế mà nhà đầu tư cần lưu ý như: tiền làm thêm giờ, thu nhập từ học bổng, thu nhập từ tài sản thừa kế, tiền lãi thu được khi gửi lại các tổ chức tín dụng,… Bạn cần nắm rõ những phần thu nhập này để đảm bảo được quyền lợi của bản thân.

Bài viết trên đã đề cập đến những thông tin cơ bản của thuế thu nhập cá nhân. Đây là loại thuế đóng vai trò quan trọng đối với ngân sách nhà nước cũng như tác động đến bối cảnh kinh tế xã hội. Người lao động cần nắm rõ về loại thuế này để thực hiện đầy đủ nghĩa vụ nếu nằm trong đối tượng nộp thuế, tránh trường hợp rủi ro không mong muốn xảy ra.